بسم الله الرحمن الرحیم

صوم یوم الشک

اصوم...احب الی/ افطر...احب الی؛ تحلیلی در حل تعارض ظاهری دو روایت

بسم الله الرحمن الرحیم

مبعدات این که روایت من لایحضر و «...ازیده فی شهر رمضان» را ناظر بر همان مفاد استصحاب و عدم نقض دستگاه رفتاری بدانیم؛

1. مناسب با مفاد استصحاب این است که تکیه بر واقع نباشد بلکه مانند ادله استصحاب از حالات مکلف و نقض دستگاه رفتاری و امثال آن سخن گفته شود نه این که مثلا در مورد استصحاب توجه به این شود که آیا مکلف واقعا وضو دارد یا خیر؟

در روایت من لایحضر، سخن از واقع است. نه به این معنا که به دنبال احکامی برای احراز واقع باشد  بلکه به این معنا که صحبت از این است که اگر واقعا روزی از رمضان را نگیرم بهتر است ازاین که واقعاروزی از شعبان را روزه بگیرم و آن را به ماه رمضان اضافه کنم. این مناسب با مفاد استصحاب نیست. اگر مفاد این روایت مفاد استصحاب بود، باید بر یقین بر شعبان و امثال آن سخن گفته شود.

2. خود تعبیر ازیده فی شهر رمضان، مناسب با مفاد استصحاب نیست. وقتی که شخص دستگار رفتاری که بر اساس یقین بر شعبان بود را زیر پا می گذارد، ثقل اشکال کارش همین است که چرا دستگاه رفتاری را خراب می کنی؟ اما این عمل او زیاده در ماه رمضان نیست. و اگر هم وجهی از این قبیل که مثلا نزد مردم دارد به ماه رمضان اضافه می شود، بیان شود، صرف نظر از این که محل اشکال است، ارتباطی به فضای استصحاب و نقض دستگاه رفتاری سابق ندارد. مخصوصا این که در یوم الشک هنوز نسبت به ماه رمضان دستگاه رفتاری شکل نگرفته است.

بسم الله الرحمن الرحیم

این چند سطر بعد از مطلب یکی از دوستان در مورد شواهدی که استاد در مُبَعّدیت منظور بودن نیت در ازیده فی شهر رمضان ارائه کردند، به ذهن رسید.

مطلب این بود که شواهد اگر هم تک تک دلالت نداشته باشند، به صورت مجموعی درجه صدق دارند.

تشابک شواهد صور مختلفی دارد؛

گاهی اساسا شواهدی که ارائه می شود، تشابکی ندارند. مثل شبکه بی بی سی برای یک خبر شواهدی ارائه کند و بعد از تحقیق معلوم شود هیچ کدام حیثیت کشف واقع ندارند.

اما مواردی که تشابک دارند، دو صورت به ذهن می رسد (که البته صور دیگری هم دارد)؛

الف) گاهی شواهد تشابک دارند و به گونه ای هستند که نفس حالت ایستایی ندارد بلکه با شواهد به سمت جزم و اطمینان پیش می رود.

ب) گاهی شواهد تشابک دارند ولی نفس حال ایستایی دارد. آن هم در مواردی است که شواهدی بر مطلبی ارائه می شود ولی تمام شواهد، معارض در کشف واقع دارند به گونه ای که هر کدام از آن حیثیات، مغلوب حیثیت دیگری در کشف واقع می شود. به نظر می رسد در این موارد  این گونه نیست که آن حیثیات و شواهد مغلوبه، هیچ درجه صدقی نداشته باشند اما در این موارد نفس حالت ایستایی دارد و اگر هزار مورد هم شواهد تجمیع شود ولی هر کدام حیثیت معارض داشته باشند، نفس به سمت اطمینان پیش نمی رود. لکن اگر آن حیثیت  کشف از واقع که غالب بود، تضعیف شود و یا معارض دیگری برای آن پیدا شود، در این جا اثر آن تشابک شواهد ظاهر می شود و ممکن است نفس تحت شرائطی به یک باره بر اثر همان حیثیاتی که قبلا مغلوبه بود،با سرعت زیادی به جزم یا اطمینان برسد.