بررسی مقامات عالم امتثال
نکته اصلی در این عالم این است که به خلاف عالم انشاء که طبیعت مکلف به محور است این عالم مکلف محور است.
ماقبل الامتثال، حین الامتثال، بعد الامتثال
مثال ما قبل الامتثال: طرق موصله به احکام الهی و اعتبار آن ها از سوی شارع
حین الامتثال: حالات مکلف از قبیل قدرت، علم، اضطرار و اکراه
ما بعد الامتثال: اعتبارات شارع نسبت به تصحیح و ابطال اعمال و به عبارت دیگر حالات مکلف از قبیل نسیان و جهل و شک و سهو
تبعیت احکام از مصالح و مفاسد برای تمامی مواطن تشریعات الهی است؛ اعم از موطن انشاء اولیه و موطن امتثال لکن مصالح و مفاسد و ملاکات کل موطن بحسبه.
مثلا به نظر می رسد در موطن ماقبل الامتثال و جعل طرق، متن ملاکات نفس الامریه را همان طریقیت و ایصال تشکیل می دهد لکن در مقام انشاء چنین ملاکی کسر و انکسار آن با ملاکاتی از قبیل تسهیل و تنظیم و میقاتیت و امثال آن لحاظ می شود
اولا برای تصویر این مقام باید این مسئله را حل کرد که آیا این مقام، از مدرکات عقل است و شارع در آن دخالت نداردیا شارع حق دخل و تصرف در آن دارد؟ و به عبارت دیگر، اجزاء حکمی است شرعی یا عقلی؟
دخالت شارع در هر دو حوزه ابطال و تصحیح تصویر دارد
اعاده مطلقه در مثل ارکان
تصحیح مطلق
اعاده تنبیهیه
اعاده ندبیه
تفکیک بین داخل الوقت و بعد الوقت
تفکیک بین حین العمل و بعد العمل
تفکیک بین حین الاشتغال بالجزء و بعد الفراغ
انواع اعاده و قضاء
تحفظ بر مصالح حداکثری و اجتناب از مشقت و سختی
می توان گفت قواعد روشی مقام الانشاء قواعد محتوایی مقام الامتثالند.
کسر و انکسار قاعده عسر نوعی و مصالح نفس الامریه