بسم الله الرحمن الرحیم
یادداشت های مباحث رؤیت هلال
الفهرست العام
کتاب و کتابخانه
یادداشتها
اعتبار ابزار نوین در موضوعات و متعلقات احکام
بحث في صوم یوم الشک
عبارت جواهر راجع به قائلین به اعتبار رؤیت قبل از زوال
جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج16، ص: 374
فما عن المرتضى (رحمه الله) في الناصريات من اعتبار ذلك حيث أنه بعد أن ذكر قول الناصر: «إذا رؤي الهلال قبل الزوال فهو لليلة الماضية» قال: «هذا هو الصحيح، و هو مذهبنا، بل قال: إن عليا (عليه السلام) و ابن مسعود و ابن عمر و أنسا قالوا به و لا مخالف لهم» و قد سمعت ما حكاه الشيخ في الخلاف عن هؤلاء، و ربما استظهر ذلك أيضا من الصدوق و الكليني باعتبار إيرادهما رواية التفصيل في الفقيه و الكافي، خصوصا الأول الذي ذكر في أوله انه ما يورد فيه إلا ما يعتقد انه حجة بينه و بين ربه، لكن من تتبع كتابه المزبور يعلم عدوله عن ذلك، كما ان من تتبع الكافي يعلم انه قد يورد فيه ما لا يعمل به فانحصر الخلاف حينئذ فيمن عرفت، نعم مال إليه جماعة من متأخري المتأخرين، إلا أن منشأه اختلاف الطريقة، لكن من غرائب الاتفاق خيرة العلامة الطباطبائي له في مصابيحه مع استقامة طريقه....
این فراز در عکس دو نسخه خطی از جواهر :
نسخه اول : این نسخه مطابق نسخه مطبوع است در عبارت اختلاف الطریقة ، ناسخ این نسخه معلوم است و دارای تاریخ کتابت می باشد : کاتب :محمدباقر بن عبدالکریم الدهدشتي البهبهاني ، تاریخ کتابت: 17 رجب 1263 الهجریة القمریة
برای مشاهدهاينجا
را کلیک فرمایید .
نسخه دوم : ناسخ و زمان کتابت این نسخه مجهول است لکن در عبارت « الا ان منشأه اختلاف الطریقة» در این نسخه « اختلال الطریقة » آمده است .
برای مشاهده اینجا را کلیک فرمایید .
لب فرمایشات استاد
بسم الله الرحمن الرحیم
تحلیل روایات رؤیت هلال قبل از زوال :
مقدمه اولی :
زوال در ظاهر امر و همچنین سائر روایات بر یک لحظه اطلاق شده است نه بر یک بازه زمانی . بر این اساس ظهور روایت در لحظه بودن زوال است .
مقدمه ثانیه :
روایات رؤیت هلال قبل از زوال در مقام ضرب قاعده هستند نه اماریت .
نکته در درس : تفاوت لحن روایت حماد با روایت عبید؟
روایت حماد ذهن را به خاطر عبارت «للیله الماضیه» به سمت اماریت می برد به خلاف روایت عبید.
- لحظه بودن زوال تناسبی با اماریت رویت هلال قبل الزوال دارد یا خیر؟
لحظه ای بودن زوال مناسبت با ضرب قاعده و ضابطه بودن دارد که چرا که برای انضباط مناسب است یک امر مشخص و محدد تعیین شود .
مقدمه سوم :
ضرب قاعده در این روایت به دو گونه متصور است :
ضابط بر اساس ساعت محلی
ضابط برای کل کرة الارض
تنبیهاتی برای ضابطیت رؤیت هلال قبل از زوال برای کل کرة الارض :
1- رؤیت هلال قبل از زوال اگر در مثلا قم به جهت شدت نور خورشید محقق نمی شود همین هلال را در مثلا چین در غروب مشاهده می کنند و عکس و فیلم می گیرند به شما که در قم هستی نشان می دهند این جا رؤیت قبل از زوال محقق می شود .
2- مقدمه مهم بحث این است که خروج قمر از تحت الشعاع ظاهرة سماویة و لا یرتبط ببقعة من بقاع الارض و هو یتحقق فی لحظة لا فی ساعة او ساعات .
مسلم و مورد اتفاق باحثین هست که خروج قمر از تحت الشعاع ظاهرة سماویة (1)
3- واحد های زمانی و احکام و خصوصیات هر یک مختلف اند و به همین ترتیب در لوازم با هم مختلف می شوند .
4- آنچه محل نظر و بحث قرار می گیرد تطبیق واحدی بر واحدی دیگر است و این است که نیازمند ضابط است . خروج قمر از تحت الشعاع لحظه ای واحد است اما تطبیق آن بر واحد روز یا شب یا شبانه روز را باید ببینیم که بر اساس چه ضابط و معیاری باید انجام شود .
مثالی مهم : سال شمسی 365 روز و 6 ساعت است . با این محاسبة لا محالة لحظه ی تحویل سال گاهی قبل از زوال است و گاهی بعد از زوال . می گویند که اگر لحظه ی تحویل سال قبل از زوال باشد آن روز ، روز اول فروردین به حساب می آید و اگر بعد از زوال باشد فردای آن روز را روز اول فروردین به حساب می آورند .
سؤال جالب این است که در زمانی که لحظه ی تحویل سال یعنی لحظه طلوع خورشید در برج حمل ، بعد از زوال است و به همین جهت فردا روز اول فروردین است ، آیا با تحویل سال ، سال جدید را به یکدیگر تبریک نمی گویند ؟ آیا واضح نیست که از جهت لحظات سال جدید شروع شده است چون شروع سال لحظه ای است لکن در تطبیق با واحد شبانه روز ضابطی قرار داده شده تا به نحوی حکیمانه آن لحظه بر واحد شبانه روز تطبیق شود . در شروع شهر هم همینگونه است شروع شهر چون بر اساس امری لحظه ای است بر اساس واحد لحظه آغار می شود و برای تطبیق آن با واحد شبانه روز وقوع این لحظه در قبل از زوال و بعد از زوال معیاری برای تعلق احکام شهر به روز فعلی یا فردای آن می باشد .
----------------------------------------------------------------------------------------------------
تعلیقات
(1): این هم مورد اتفاق است ظاهرا که خروج قمر از تحت الشعاع امری است که با لحاظ محل های مختلف در سماء متفاوت می شود و با نسبت به یک جرم آسمانی مثل زمین لحظه اش تعیین می گردد . این مقدار نسبیت در این واقعه سماوی وجود دارد . بر این اساس اگر مثلا دقیقا در کنار کره زمین دو کره دیگر بود این خروج از تحت الشعاع نسبت به هر یک زمان و لحظه ای خاص بود که در هر یک با دیگری تفاوتی اندک داشت . حال سؤال این است که فرض کنیم قسمتی از زمین که مقابل خورشید و ماه قرار دارد به عرض جغرافیایی اش یک سطح صاف و غیر کروی بود . آیا این چنین نیست که در لحظه ای تولد هلال و خروج از تحت الشعاع به نسبت غربی ترین نقطه رخ می دهد در حالی که در شرقی ترین نقطه زمین هنوز هلال نداریم بلکه نقاطی نورانی دیده می شوند . ادامه حرکت تدریجی قمر ، باعث می شود انعکاس نور آن بیشتر شود و هلال در غربی ترین نقطه هم طلوع کند . چنانچه چنین چیزی محقق باشد ولو به اختلاف زمانی چند ثانیه ، پس می توان گفت که خروج از تحت الشعاع به نسبت کل کرة الارض یک لحظه ی واحد نیست بلکه به نسبت به بقعه و منطقه متفاوت است .
آیا چنین فرضی از جهت سماوی و نجومی محقق است ؟ و آیا لازمه بار شده صحیح می باشد ؟