بسم الله الرحمن الرحیم

جلسات تفسیر-بحث تعدد قراءات-سال ۹۴

فهرست جلسات مباحثه تفسیر

تقریر سابق آقای صراف، در ذیل صفحه است

آقای سوزنچی:
125-تقریر جلسات فروردین از آقای سوزنچی
مباحث جلسه سه شنبه 25 فروردین 1394
امروز بحثها در سه محور گذشت:
1) عدم شیوع قرائت حفص در گذشتگان
2) چگونگی تغییر جو اجماع فقهای شیعه بر تواتر قرائات سبع
3) درباره حقیقت قرآن

1) عدم شیوع قرائت حفص در گذشتگان
سوال:درباره اینکه چرا حفص مطرح شد من تحقیقی کردم به نظرم رسید در قدما وضعیت بالعکس بوده یعنی اصلا حفص را به حساب نمی آوردند:
 ابن مجاهد در برخی جاهای کتابش می گوید که اهل الکوفه لایهتمون بقرائه عاصم ... الا بابی بکر بن عیاش و غالب در قرائت کوفه قرائت حمزه بوده است.
طبری در تفسیر آیه نزاعه للشوی می گوید نزاعهٌ للشوی درست است و لایجوز النصب فی القرائه بالاجماع چون هیچ قاری ای به نصب نخوانده در حالی که حفص به نصب خوانده است. [این مطلب که طبری اصلا قرائت حفص از عاصم را نداشته است در این سایت به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته و شواهد متعددی بر آن اقامه شده است: http://vb.tafsir.net/tafsir1071/#.VS0R0CzIWSo  ]
پاسخ: این نکته طبری مهم است زیرا وی از مصنفین بزرگ در قرائت است و خودش در کتابی 28 (یا 18) قرائت را مطرح کرده است. وی متوفی 310 است در حالی که ابن مجاهد کتابش را در 300 نوشته و خودش متوفی 328 است؛ پس هنوز تحت تاثیر جوی که ابن مجاهد ایجاد کرد قرار نگرفته است. اما در مقابل بحث شما باید طرف مقابل را هم دید زیرا نقلیاتی هم عده ای به نفع حفص و برتری او بر عاصم آورده اند (مانند مطالب التمهید آقای معرفت) [ج2 ص247. فایل پی دی اف این کتاب را در لینک زیر می توانید دانلود کنید
 http://bookdl.blog.ir/post/altamhid   البته اگر نگاه کنید تمام کسانی که وی نقل کرده بعد از ابن مجاهد بوده اند اما طبری معاصر و اندکی قبل از ابن مجاهد است]
البته کتابی با عنوان تقریب النفع در نرم افزار مشکاه هست که متفردات قرائت حفص را گرد آورده است [از لینک زیر می توانید آن را دانلود کنید و از لینک دوم می توانید آن را در اینترنت مطالعه کنید:]
http://www.ghaemiyeh.com/index.php?option=com_mtree&task=viewlink&link_id=6668&lang=fa
http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/4547/1/30?ProjectID=16394
ضمنا در مورد کلام طبری می تواند محتملاتی باشد مثلا ممکن است طریق وی به حفص غیر از طریقی است که امروزه در دست ماست.

2) چگونگی تغییر جو اجماع فقهای شیعه بر تواتر قرائات سبع
سید نعمت الله جزائری گفت جمهور مجتهوین قائل به تواتر قرائات بوده اند در حالی که در حدیث کافی هست که هو واحد نزل من عند واحد. سوال ما این است که آیا جمهور مجتهدین کافی را ندیده بودند؟ یا اینکه دیده بودند اما برداشتی که امروزه شایع شده را نداشتند و لذا بین آن و تعدد قرائات منافاتی نمی دیدند [که قبلا درباره معنای حدیث مفصل بحث شد.] در واقع سید نعمت الله تلقی ای از این حدیث مطرح کرد که با تعدد قرائات ناسازگار بود و بعد از وی همین تلقی شیوع پیدا کرد و ظاهرا مرحوم وحید هم همین تلقی را از هو واحد نزل من عند واحد داشته و ایشان در بعدیهای خود خیلی تاثیرگذار بودند و لذا کم کم جو علمای شیعه از قرن 12 به بعد کم کم برگشت.
 (تذکری داده شد که شهید ثانی که صریحا گفته اجماع علما [متن سخن وی در انتهای صفحه آمده است) چرا این قدر کلام سید نعمت الله مهم است؟ توضیح داده شد که:) کلام سید نعمت الله از این جهت مهم است که وی در مقام مخالفت بوده است. با این حال نگفته چنین چیزی نیست و معظم فقها چنین نبوده اند. یعنی وقتی او بپذیرد که معظم چنین بوده اند و مخالفت کند پس قطعا معظم چنین بوده اند. اینکه مخالف سخن از اجماع بگوید خیلی مهمتر است تا موافق ادعای اجماع کند.

3) درباره حقیقت قرآن
مهم این است که ببینیم به نحو ثبوتی چگونی بین تعدد قرائات و روایت واحد نزل من عند واحد منافاتی نمی دیدند. برای این قبلا گفتیم که ابتدا باید حقیقت قرآن را از زبان خود قرآن و روایات بشناسیم. یک بحث این بود که کتابت مقدم است یل لفظ. که بحثهای مفصلی کردیم مثلا  ذیل ن و القلم و ما یسطرون.
(سوال: آن حقیقت قبل از نزول چگونه بوده؟ پاسخ: قبلا بحثهایی شد. اکنون در حد اشاره: انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم. ه در مقام لدینا هم که بود علی و حکیم بود. این ه قبل از نون است (گفتیم نون یعنی حبر، یعنی مرکب، یعنی اجمالی که هنوز به تفصیل نیامده و با قلم به سطر و تفصیل در می آید
سوال: چه شکلی بوده؟ آیا شکل داشته؟ پاسخ: خیر و اصلامعانی شکل ندارند. ما چون در درک معانی ضعیف هستیم از شکل کمک می گیریم. مثلا الله الصمد شکل ندارد معنایی است که آن را با کمک نشانه و لفظ درک می کنیم. حتی چیزهایی مثل مثلث که شکل دارند معنایشان شکل ندارد. مثال برای فهم: یک بچه دبستانی هر بار که معلم می گوید مثلث باید شکل مثلث را در ذهنش حاضر کند اما وقتی درکش قوی شد و دانشگاه رفت ممکن است در یک کلاس صد بار کلمه مثلث را از زبان استاد بشنود اما وقتی به خود برگردد ببیند حتی یکبار هم شکل را در مخیله احضار نکرده است.)
به هر حال ان من شی الا عندنا خزائنه، و قرآن هم شی ای است پس خزینه دارد و بقدر معلوم نازل شده است.






****************
تقریر جدید:












************
تقریر آقای صراف:
25/1/1394

· آیا در بین قدماء عاصم را مساوی با شعبه می‌دانستند؟

السبعة في القراءات (ص: 71)
وإلى قراءة عاصم صار بعض أهل الكوفة وليست بالغالبة عليهم
لأن أضبط من أخذ عن عاصم أبو بكر بن عياش فيما يقال لأنه تعلمها منه تعلما خمسا خمسا
وكان أهل الكوفة لا يأتمون في قراءة عاصم بأحد ممن يثبتونه في القراءة عليه إلا بأبي بكر بن عياش وكان أبو بكر لا يكاد يمكّن من نفسه مَن أرادها منه فقلّت بالكوفة من أجل ذلك وعز من يحسنها وصار الغالب على أهل الكوفة إلى اليوم قراءة حمزة بن حبيب الزيات

· نقلیاتی هم مقابل چنین نقلیاتی هست که حفص را بالا می‌برد در برابر شعبة

· در کتابی تحت عنوان تقريب النفع و تيسير الجمع بين القراءات‏ که نوشته نبيل بن هاشم بن عبد الله الغمرى آل باعلوى‏ است متفردات قراء از جمله حفص آمده است

· آیا قبل از سید نعمت الله جزایری که مقابل جمهور مجتهدین گفتند در کافی آمده حرف واحد نزل من عند واحد، جمهور مجتهدین این روایت را ندیده بودند؟ اگر دیده بودند پس چیز دیگری می‌فهمیده‌اند از این روایت که مشکلی با تواتر قراءات متعدد نداشته‌اند.

· قبل از حل ثبوتی مسأله باید آیات و روایاتی را ببینیم که دارند قرآن را معرفی می‌کنند. یکی از مباحث ثبوتی این است که آیا اصل قرآن لفظ بوده یا کتابت؟