بسم الله الرحمن الرحیم
جلسات تفسیر-بحث تعدد قراءات-سال ۹۳
فهرست جلسات مباحثه تفسیر
آقای سوزنچی:
090-تقریر جلسات بهمن از آقای سوزنچی
مباحث جلسه شنبه 25 بهمن 1393
- در ابتدای جلسه سوالی مطرح شد درباره اینکه آیا کسی می تواند آیه صراط الذین ... را به خاطر یک روایت به صورت صراط من انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و غیر الضالین» بخواند؟! و به تبع آن مجددا بحثهایی درباره نظر شیعه اختلاف قرائت مطرح شد. از جمله روایت عیون اخبارالرضا (ع) درباره قرائت دیگر از آیه سوره مریم به صورت یوم یُحشر المتقون الی الرحمن وفدا (ج2، ص282)
- مویدی مهم برای اینکه ذهب کثیر من اقران به معنای نسخ تلاوت نیست: در روایات جمع که در صحیح بخاری هم آمده بود وقتی زید بن ثابت نزد ابوبکر و عمر می رود و حکایت کشته شدن افراد زیادی در جنگ یمامه مطرح می شود عمر می گوید با این قتلی که در قراء رخ داده فیذهب کثیر من القرآن. پس اقدام به جمع کنیم که قرآن از بین نرود. وضوح کامل دارد که تعبیر یذهب کثیر من القرآن به معنای از دست رفتن آِات اصلی است نه آیاتی که به فرض آنها نسخ التلاوه شده باشد.
- ادامه بررسی کتاب «مرویات نسخ التلاوه»
ص 318 بحث از روایت نسخ آیات سوره احزاب. مصنف روایت ابی را قبول می کند چون نه فقط سندا کاملا صحیح می داند بلکه به نظر وی با نسخ التلاوه سازگار است اما روایت سایرین را خدشه می کند. اما همین روایت ابی را اگر در نقل صحیح ابن حبان (که مصنف به آن هم آدرس می دهد اما لفظ را از کتابی دیگر می آورد اما اگر کسی لفظ ابن حبان را می بیند به وضوح نقطه مقابل نسخ التلاوه است. این گونه است:
صحیح ابن حبان [ ج 10 : ص 275 ] (4521)- [4429 ] أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ مُكْرَمٍ بِالْبَصْرَةِ، قَالَ: حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ رُشَيْدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو حَفْصٍ الأَبَّارُ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ أَبِي النَّجُودِ، عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَيْشٍ، قَالَ: لَقِيتُ أُبَيَّ بْنَ كَعْبٍ، فَقُلْتُ لَهُ: إِِنَّ ابْنَ مَسْعُودٍ كَانَ يَحُكُّ الْمُعَوِّذَتَيْنِ مِنَ الْمَصَاحِفِ، وَيَقُولُ: إِِنَّهُمَا لَيْسَتَا مِنَ الْقُرْآنِ، فَلا تَجْعَلُوا فِيهِ مَا لَيْسَ مِنْهُ.
قَالَ أُبَيٌّ: قِيلَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص فقَالَ لنا، فنحن نقول. كم تعدون سورة الأحزاب من آية؟ قال: قُلْتُ: ثَلاثًا وَسَبْعِينَ.
قَالَ أُبَيٌّ: " وَالَّذِي يُحْلَفُ بِهِ إن كانت لتعدل سورة البقرة ولقد قرأنا فيها آية الرجم: الشَّيْخُ وَالشَّيْخَةُ فَارْجُمُوهُمَا الْبَتَّةَ نَكَالا مِنَ اللَّهِ، وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ "
ابی در مقام نقد ابن مسعود است که معوذتین را از قرآن پاک می کرد. در اینکه معوذتین نسخ التلاوه نشده که کسی تردید ندارد. ابی در همین فضا سوال می کند که چند آیه است و قسم هم می خورد که بیشتر بود.
ضمنا شما که در توجیه اختلاف عمر و ابی می گفتید ابی نسخ التلاوه را قبول ندارد. پس چرا اینجا صحبت او را به نسخ التلاوه برمی گردانید؟ اگر قبول دارد پس چرا آنجا حرف عمر را قبول نمی کرد؟
شاهد بسیار بهتر این سخن ابن عبدالبر است در التمهید در ادامه حدیث ابی، از مجاهد نقل می کند که در جنگ با مسیلمه (که زمان ابوبکر و بعد از رحلت پیامبر بود) این مقدار از سوره احزاب از دست رفت:
التمهید لابن عبد البر [ ج 4 : ص 275 ]
روى سفيان، وحماد بن زيد، عن عاصم، عن زر بن حبيش، قَالَ: قَالَ لي أبي بن كعب: كائن تقرأ سورة الأحزاب، أو كائن تعدها؟ قلت: ثلاثا وسبعين آية، قَالَ: قط، لقد رأيتها، وإنها لتعادل البقرة، ولقد كان فيما قرأنا فيها: " الشيخ والشيخة إذا زنيا فارجموهما ألبتة، نكالا من الله، والله عزيز حكيم ".
وقال مسلم بن خالد: عن عمرو بن دينار، قَالَ: كانت سورة الأحزاب تقارن سورة البقرة.
وروى أبو نعيم الفضل بن دكين، قَالَ: حدثنا سيف عن مجاهد، قَالَ: كانت الأحزاب مثل سورة البقرة، أو أطول، ولقد ذهب يوم مسيلمة قرآن كثير، ولم يذهب منه حلال ولا حرام .
ضمنا این نقل باز شاهد مهمی است که ذهب قرآن کثیر به معنای نسخ التلاوه نیست زیرا این واقعه بعد از رحلت پیامبر (ص) رخ داده است.
****************
تقریر جدید: