بسم الله الرحمن الرحیم
جلسات تفسیر-بحث تعدد قراءات-سال ۹۳
فهرست جلسات مباحثه تفسیر
تقریر سابق آقای شریف در ذیل صفحه است
آقای سوزنچی:
054-تقریر جلسات آبان از آقای سوزنچی
- مباحث جلسه شنبه 24 آبان 1393
- سوالی درباره روایت سبعه احرف و مروری بر برخی از بحثهای گذشته (توضیح اینکه در معنای این روایت احتمالات متعددی هست و یک احتمال این است که سبعه احرف به معنای سبعه قرائات باشد که در حال بررسی کردن این ادعا هستیم)
- سند این مطلب که عاصم دو روایتش برای حفص و شعبه را آگاهانه انجام می داده است: غایه النهایه فی طبقات القراء ابن جزری، ج1، ص254
- تفاوت رسم المصحف و ضبط المصحف، و بیان اینکه قرائات سبعی که ابن مجاهد تثبیت کرد و دانی و شاگردش ابوداوود سلیمان بن نجاح با کتاب التبیین لهجاء التنزیل تقویت کردند همگی بر اساس رسم المصحف عثمانی است. در ادبیات رایج وقتی می گویند اختلاف رسم الخط، منظورشان اختلاف با مصاحف عثمانی است ولو اینکه خود مصحف عثمانی چند نسخه بود و به کوفه و بصره و مدینه و مکه و شام ارسال شد و اختلاف بین اینها را قاسم بن سلام (قرن 3 و معاصر امام هادی (ع)) در کتاب فضائل القرآن دقیقا مشخص کرده است. (قراء سیعه ای که این مجاهد تثبیت کردند قرائی بودند که بر اساس این هفت مصحف قرائت می کردند، قراء عشره هم همین طور، اما در قراء چهارده گانه که بقیه آنها را امروزه شاذ می گویند (و آن زمان شاذ نبودند) بر اساس سایر مصاحف است مانند مصحف ابن مسعود و مصحف ابی.
- نکته: مصاحف غیر عثمانی در قبل از ابن مجاهد مورد قبول شیعه و سنی بود و تفاوت کلمات مورد قبول بود و تفکیک وحی بیانی و وحی قرآنی در عبارات بسیاری از بزرگان اهل سنت هم برای تبیین این تفاوت کلمات مطرح شده است.
***************
تقریر جدید:
تقریر آقای شریف در انجمن علمی:
http://www.hoseinm.ir/forum/index.php?topic=280.0
شریف
شنبه 24 آبان - 21 محرم 1436 - جلسه 452
بسم الله الرحمن الرحیم
سوال
تا معنای نزل علی سبعه احرف را نفهمیم این بحث ها فایده چندانی ندارد.
پاسخ
در اینکه نزل القران بین مسلمین چه سابقه ای طولانی دارد نگاه کنید علامه در المیزان می گویند: اربعین وجها.
چهل وجه دارد.
یعنی انتظار اینکه اول کار، یک بحث صاف شود و قانع شویم و وجوه دیگر را کنار بگذاریم معلوم نیست درست باشد.
حتی تفسیر سبعه احرف نه سبعه قرائات و سبعه وجه نیز زمان می خواهد.
حرف به معنای طرف و ناحیه است.
اینکه احرف یعنی قرائات یک وجه است.
تا چهل وجه دیگر که البته اینها به چهار اصل اصلی بر می گردد را بررسی باید کرد.
ما باید سبعه احرف را روی سبعه قرائات بگذاریم و جلو برویم ببینیم که آیا سر می رسد یا خیر.
در کتاب غایۀ النهایۀ فی طبقات القراء ابن جزری جلد 14 ص 254 درباره حفص صحبت می کند که او خودش دو مدل قرائت کرد برای شاگردانش.
می گوید خود عاصم آگاهانه دو تا شاگرد داشت، دو جور قرائت به آنها تعلیم داد. برای چی؟ برای بقاء سبعه احرف.
در مصحف هایی که الان چاپ می کنند و به حجاج هدیه می دهند، آخرش توضیح می دهند که این از چه طریقی رسیده است.
تا تواترش را بالا ببرند.
کتابتی که بدون اعراب است را می گویند رسم. و پایه حروف، را رسم می گویند.
ضبط یعنی اعراب گذاری.
ضبط هم دو جور است. ضبط خلیل بن احمد و ضبط ...
الان مصحفی که اینها چاپ کرده اند، رسمش (یعنی پایه حروفش)
کتب هذا المصحف الکریم و ضبط علی ما یوافق ... و اخذ هجائه مما رواه علماء الرسم.
هجاء یعنی حروف نوشتنش.
علماء الرسم، رسم یعنی پایه حروف.
و اخذ ضبطه مما رواه علماء الضبط. ضبط یعنی اعراب.
شیخان ابوعمرو الدان که معاصر شیخ الطائفه طوسی است. کتابهای متعددی دارد. این یکی از علماء رسم است.
دومی هم: ابو داود سلیمان بن نجاح که هر دوی این شیخان اموی هستند.
وقتی ابوداود با دانی اختلاف کنند، ما ابن نجاح را ترجیح می دهیم. چرا این را می گویند؟ چون ابونجاح شاگرد دانی است.
و شاگرد از استادش بهتر است.
اسم کتابهاش این است: مختصر التبیین لهجاء التنزیل این مال ابن نجاح است که الان هم موجود است.
ابوعمر دانی سال 460 ظاهرا وفات کرده است.
ابونجاح 490 گویا وفات کرده است.
-=-=
قرائت دو شان دارد. شان رسم و شان ضبط.
علماء جداگانه هر کدام را کار کرده اند.
کتاب فضائل القران مال قاسم بن سلام مربوط به دوره امام هادی علیه السلام است که الان هم موجود است. از مهم ترین علمای اهل سنت.
این می گوید: مصاحفی که عثمان فرستاد، اختلافشان در رسم است. 5 تا مصحف بود که هر کدام در رسم با هم اختلاف داشتند.
دانی و دیگران چه کردند؟
اول کتاب ابن نجاح را دیدم، درباره رسم می گوید: درباره بسم الله می گوید:
حتما الله و اللهم باید الف داشته باشد. اگر نگویید غلط است.
دانی عالم مهمی بود، لذا در تحکیم کار ابن مجاهد، قرائات سبع را جا انداخت.
به دنبال دانی، شاگردش ابن نجاح هم همین کار را انجام داد و این را تثبیت کرد.
کتاب مختصر التبیین را ببینید خیلی زیباست.
آدم می فهمد که قرآن اینجوری نبوده است و چیزهایی طی شده تا رسیده است به اینجا.
علی ای حال وقتی به این مطالب انس می گیرد، می بیند یک روال منطقی و روی حسابی توسط اهل سنت پی گرفته شده است تا مطلب به اینجا رسیده است.
رسم پایه قرائت است. اعراب ها می آیند روی این رسم.
رسم مجمع علیه این است که رسم طبق مصحف عثمان است. و لذا اگر کسی طبق مصحف ابن مسعود بخواند، تخطئه اش می کنند.
لذا باقلانی در کتابش می گوید: چیه این حرف که می گویند کفی الله المومنین القتال بعلی بن ابیطالب ، خدا مومنین را یاری کرده است به علی بن ابیطالب. این حرف بهتان و زور و کذب است.
در حالیکه خود اینها آورده اند. در المنثور سیوطی سه یا 4 تا از بزرگان محدثین صدر اول را می گویند که در قرآن می خوانده اند: کفی الله المومنین القتال بعلی بن ابیطالب.
یکی از آنها ابوحاتم بوده است.
مصحف عثمان اختلاف رسم ندارد.
مصحف عثمان، اختلاف رسم دارد با مصحف ابن مسعود و ابی و دیگران.
=--
همه رسم ها مال مصحف عثمان است.
فقط جایی هست که مصحف شام با مصحف کوفه مثلا فرقهایی دارد.
از قراء سبعه سه نفر مال کوفه اند.
بقیه مال شام و مدینه و مکه هستند.
مرحوم سید بن طاوس هم در کتاب سعد السعود این اختلافات مصاحف را آورده اند.
=-=-
و الحمد لله رب العالمین
وصلی الله علی سیدنا محمد و اله الطاهرین
ويرايش