بسم الله الرحمن الرحیم
جلسات تفسیر-بحث تعدد قراءات-سال ۹۷
فهرست جلسات مباحثه تفسیر
تقریر سابق آقای صراف، در ذیل صفحه است
************
تقریر جدید:
************
تقریر آقای صراف:
دوشنبه 24/10/1397
· مجموعه رسائل فارسی دفتر پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی دفتر یازدهم، رساله راحت جان که حاج محمدرضا قاری سبزواری، قرائت ابن کثیر مکی را به شعر درآورده. در مقدمه رساله، گفته شده که اولین بار قرآن را بر روایت بکر (شعبه) از عاصم خوانده، که شاهد خوبی است بر رواج این قرائت در بین فارسی‌زبان‌ها.
· آنچه که گفته شد پایان‌نامه بوده، رساله القراءات الشاذة احکامها و آثارها از دکتر ادریس حامد محمد از منشورات دانشگاه ملک سعود بوده نه از پایان‌نامه‌ها (در خصوص اطلاق قراءات شاذه و اینکه تا قرن سوم رواج داشته): و کان اول من اطلق علیها مطلع الشذوذ ... [محمد بن جریر طبری بوده]
· خوب است که تحقیق مفصلی انجام شود که تعبیر شاذ درباره قرائت از چه زمانی مطرح شده و اولین کسی که این تعبیر را درباره بعضی قراءات اطلاق کرده، چه کسی بوده؟
(قُلْتُ) : وَقَدْ وَقَفْتُ عَلَى نَصِّ الْإِمَامِ أَبِي بَكْرٍ [ابن] الْعَرَبِيِّ فِي كِتَابِهِ الْقَبَسِ [شرح موطأ مالک (دو شرح دارد بر موطأ که این یکی از آنهاست) ص402] عَلَى جَوَازِ الْقِرَاءَةِ وَالْإِقْرَاءِ بِقِرَاءَةِ أَبِي جَعْفَرٍ وَشَيْبَةَ وَالْأَعْمَشِ وَغَيْرِهِمْ، وَأَنَّهَا لَيْسَتْ
النشر في القراءات العشر (1/ 38)
مِنَ الشَّاذَّةِ، وَلَفْظُهُ: وَلَيْسَتْ هَذِهِ الرِّوَايَاتُ بِأَصْلٍ لِلتَّعْيِينِ، رُبَّمَا خَرَجَ عَنْهَا مَا هُوَ مِثْلُهَا، أَوْ فَوْقَهَا كَحُرُوفِ أَبِي جَعْفَرٍ الْمَدَنِيِّ [یزید بن قیقاع] وَغَيْرِهِ. [در کتاب النص الکامل لکتاب العواصم من القواصم از ابن عربی، مطالب مفصلی درباره قراءات موجود است] وَكَذَلِكَ رَأَيْتُ نَصَّ الْإِمَامِ أَبِي مُحَمَّدِ بْنِ حَزْمٍ فِي آخِرِ كِتَابِ السِّيرَةِ [جوامع السیرة ط المعارف ص269-270]، وَقَالَ الْإِمَامُ مُحْيِي السُّنَّةِ أَبُو مُحَمَّدٍ الْحُسَيْنُ بْنُ مَسْعُودٍ الْبَغَوِيُّ [متوفای 510 یا 516] فِي أَوَّلِ تَفْسِيرِهِ: ثُمَّ إِنَّ النَّاسَ كَمَا أَنَّهُمْ مُتَعَبِّدُونَ بِاتِّبَاعِ أَحْكَامِ الْقُرْآنِ وَحِفْظِ حُدُودِهِ، فَهُمْ مُتَعَبِّدُونَ بِتِلَاوَتِهِ وَحِفْظِ حُرُوفِهِ عَلَى سَنَنِ خَطِّ الْمُصْحَفِ الْإِمَامِ الَّذِي اتَّفَقَتِ الصَّحَابَةُ عَلَيْهِ، وَأَنْ لَا يُجَاوِزُوا فِيمَا يُوَافِقُ الْخَطَّ عَمَّا قَرَأَ بِهِ الْقُرَّاءُ الْمَعْرُوفُونَ الَّذِينَ خَلَفُوا الصَّحَابَةَ وَالتَّابِعِينَ وَاتَّفَقَتِ الْأُمَّةُ عَلَى اخْتِيَارِهِمْ، قَالَ: وَقَدْ ذَكَرْتُ فِي هَذَا الْكِتَابِ قِرَاءَاتِ مَنِ اشْتَهَرَ مِنْهُمْ بِالْقِرَاءَةِ وَاخْتِيَارَاتِهِمْ عَلَى مَا قَرَأْتُهُ وَذَكَرَ إِسْنَادَهُ إِلَى ابْنِ مِهْرَانَ [ظاهراً سلیمان بن مهران الاعمش]، ثُمَّ سَمَّاهُمْ فَقَالَ: وَهُمْ أَبُو جَعْفَرٍ وَنَافِعٌ الْمَدَنِيَّانِ، وَابْنُ كَثِيرٍ الْمَكِّيُّ وَابْنُ عَامِرٍ الشَّامِيُّ وَأَبُو عَمْرِو بْنُ الْعَلَاءِ وَيَعْقُوبُ الْحَضْرَمِيُّ الْبَصْرِيَّانِ، وَعَاصِمٌ وَحَمْزَةُ وَالْكِسَائِيُّ الْكُوفِيُّونَ، ثُمَّ قَالَ: فَذَكَرْتُ قِرَاءَةَ هَؤُلَاءِ لِلِاتِّفَاقِ عَلَى جَوَازِ الْقِرَاءَةِ بِهَا.