بسم الله الرحمن الرحیم
جلسات تفسیر-بحث تعدد قراءات-سال ۹۷
فهرست جلسات مباحثه تفسیر
تقریر سابق آقای صراف، در ذیل صفحه است
************
تقریر جدید:
************
تقریر آقای صراف:
سه‌شنبه 13/9/1397
· در کتب رجال شیعه اسمی از اعمش برده نشده و در معجم رجال از این امر، اظهار تعجب شده و نکته‌ای آورده شده که: شهید ثانی در حاشیه‌ای که بر رجال علامه دارند ذیل یحیی بن وثاب اعتراض می‌کند به ایشان که چطور ذکر استقامت او را از اعمش نقل کرده اما برای خود اعمش، مدخلی ندارد
· در اصحاب امام سجاد(ع) در بدو امر، ایشان را نشمرده‌اند ولی به لحاظ دوره زمانی ظاهراً سن او در حدی نبوده که به ابتدای دوره امام(ع) تناسب داشته باشد
· در حبیب السیر در مورد معاویة بن یزید بن معاویة شرح حال نسبتاً خوبی آمده
· ادامه بحث:
· شواهد تاریخی در قراءات ائمه جماعات در نماز بر خلاف مصحف عثمان:
· یکی از موارد آن، سعید بن جبیر بوده که گفته شد در مسجد کوفه یک شب به قرائت این مسعود می‌خواند و یک شب ابی
· یک نکته دیگر هم مربوط به سعید بن جبیر هست که ابن خلکان در وفیات الاعیان (م 681) ج2 ص371 و در مرآت الجنان ج1 ص156 و بعد هم شذرات الذهب ج1 ص382 در مورد سعید بن جبیر آورده‌اند که نه فقط آن دو قرائت را بلکه قراءات دیگر را هم می‌خواند
· غانم قدوری که از مؤلفین کتب علوم قرآنی در زمان ماست (از جمله کتاب رسم المصحف) کتابی دارد با عنوان محاضرات فی علوم القرآن ص123:
محاضرات في علوم القرآن - غانم قدورى (ص: 123)
وانتشرت قراءة أهل المدينة في الكوفة، لا سيما بعد انتقال الإمام علي، رضي الله عنه، إليها، لكن أهل الكوفة لم يتركوا قراءة ابن مسعود دفعة واحدة، فقد ظلوا متمسكين بما يوافق خط المصحف منها، حتى كان سعيد بن جبير (ت 95 هـ) يؤمّ الناس في شهر رمضان، فيقرأ ليلة بقراءة عبد الله بن مسعود، وليلة بقراءة زيد بن ثابت (1)، لكن معالم قراءة ابن مسعود كانت في طريقها إلى الاضمحلال، فقد قال سليمان بن مهران الأعمش (ت 148 هـ): «أدركت الكوفة وما قراءة زيد فيهم إلا كقراءة عبد الله فيكم اليوم، ما يقرأها إلا الرجل والرجلان» (2).
وإذا كنا نلاحظ أن قراءة ابن مسعود قد أخذت تختفي معالمها في أوائل القرن الثاني الهجري، فإن عناصر من تلك القراءة كانت قد دخلت في عدد من قراءات القراء المشهورين، خاصة ما يوافق خط المصحف منها، وهي تشكل أحد مصادر قراءة عاصم (ت 128 هـ) الذي قال: «ما أقرأني أحد حرفا إلا أبو عبد الرحمن السلمي، وكان أبو عبد الرحمن قد قرأ على علي، رضي الله عنه، وكنت أرجع من عند أبي عبد الرحمن فأعرض على زر بن حبيش، وكان زر قد قرأ على عبد الله» (3). فكانت قراءة عاصم إذن مختارة من قراءات شيوخه من التابعين.
__________
(1) الذهبي: معرفة القراء 1/ 57، وابن الجزري: غاية النهاية 1/ 305.
(2) ابن مجاهد: كتاب السبعة ص 67.
(3) ابن مجاهد: كتاب السبعة ص 70.
· تا زمان ابوحنیفه، وضعیت جوری بوده که ابوحنیفه مفتی حاضر بوده فتوا بدهد طبق قرائت ابن مسعود، اما بعد از او، احدی از مفتین حاضر نبوده طبق آن فتوا دهد و حتی مالک نهی می‌کند که پشت سر کسی نماز بخواند که به قرائت ابن مسعود قرائت می‌کرده و این نشان می‌دهد که در آن زمان، قرائت ابن مسعود در قرائت نمازها وجود داشته