بسم الله الرحمن الرحیم
جلسات تفسیر سوره مباركة قاف-سال ۹۱
فهرست جلسات مباحثه تفسیر
تقریر سابق آقای وافی در وبلاگ، در ذیل صفحه است
تقریر سابق آقای صراف، در ذیل صفحه است
تقریر جدید-فعلا نیست
تقریر آقای وافی در وبلاگ:
از سایت انجمن علمی:
http://www.hoseinm.ir/forum/index.php?topic=261.0
شنبه ( 2 / 2 / 2013)
سوال از خمس خانه ای که قبل از ازدواج خریده شده است . . .
سوال از اینکه پوست بدن کنده می شود و زیرش قرمز است
بسم الله الرحمن الرحیم
متن مجمع البیان:
فكشفنا عنك غطاءك الذي كان في الدنيا يغشي قلبك و سمعك و بصرك حتى ظهر لك الأمر [ پرده برداشتیم برای تو آن غطائی که در دنیا روی قبل و سمع و بصرت بود. با دین این عبارت ذهنم رفت به جمله ای در رساله اهلیلجة در جلد سوم بحار، گرچه مرحوم طباطبایی در آن إن قلتی دارند: [ 8 تا 15 ] اهلیلجه همان هلیله است که نام گیاهی است و اساس این رساله نفیِ اصالة الحسّ است. مباحثاتی بین طبیب هندی و امام . . . حضرت مثل آفتاب ثابت می کنند که منبع همه ی ادراکات ما حس نیست و مثالهای زیبایی می زنند . . . قُلْتُ أَمَّا إِذْ أَبَيْتَ إِلَّا الْجَهَالَةَ وَ زَعَمْتَ أَنَّ الْأَشْيَاءَ لَا يُدْرَكُ إِلَّا بِالْحَوَاسِّ فَإِنِّي أُخْبِرُكَ أَنَّهُ لَيْسَ لِلْحَوَاسِّ دَلَالَةٌ عَلَى الْأَشْيَاءِ وَ لَا فِيهَا مَعْرِفَةٌ إِلَّا بِالْقَلْبِ [ گاهی در خیابان غرق در فکر هستید. رفیقتان از جلویتان رد می شود و حتی سلام می کند ولی شما متوجه نمی شوید. چون قلب بر آن دلالت نکرده است] فَإِنَّهُ دَلِيلُهَا وَ مُعَرِّفُهَا الْأَشْيَاءَ الَّتِي تَدَّعِي أَنَّ الْقَلْبَ لَا يَعْرِفُهَا إِلَّا بِهَا. حضرت می فرمایند همه کاره قلب است. قلب است که می بیند نه چشم و همینطور گوش و سایر حواس. قلب است که حواس را مدیریت می کند تا درک بکنند. و بعد از حدود ده صفحه توضیح در 169 می فرمایند: َ أَنَّهُ لَيْسَ يَقْدِرُ شَيْءٌ مِنَ الْحَوَاسِّ أَنْ يَفْعَلَ بِشَيْءٍ مِنَ الْجَسَدِ شَيْئاً بِغَيْرِ إِذْنِ الْقَلْبِ وَ دَلَالَتِهِ وَ تَدْبِيرِهِ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ الْقَلْبَ مُدَبِّراً لِلْجَسَدِ بِهِ يَسْمَعُ وَ بِهِ يُبْصِرُ وَ هُوَ الْقَاضِي وَ الْأَمِيرُ عَلَيْهِ وَ لَا يَتَقَدَّمُ الْجَسَدُ إِنْ هُوَ تَأَخَّرَ وَ لَا يَتَأَخَّرُ إِنْ هُوَ تَقَدَّمَ وَ بِهِ سَمِعَتِ الْحَوَاسُّ وَ أَبْصَرَتْ إِنْ أَمَرَهَا ائْتَمَرَتْ وَ إِنْ نَهَاهَا انْتَهَتْ وَ بِهِ يَنْزِلُ الْفَرَحُ وَ الْحَزَنُ وَ بِهِ يَنْزِلُ الْأَلَمُ إِنْ فَسَدَ شَيْءٌ مِنَ الْحَوَاسِّ بَقِيَ عَلَى حَالِهِ وَ إِنْ فَسَدَ الْقَلْبُ ذَهَبَ جَمِيعاً حَتَّى لَا يَسْمَعُ وَ لَا يُبْصِر . . . منظور حضرت قلب منبع ادراکات است(29)
سوال: اگر اینطور است، چرا در آیه لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم اعین لا یبصرون بها و . . . درک قلب را در عرض درک سمع و بصر قرار داده شده است؟ استاد: اولاً آیه با قلب شروع کرده است و ثانیاً فرموده: لا یفقهون. فقه یعنی چه؟ یعنی درک. چه را درک می کند؟ چشم می بیند، گوش می شنود. پس قلب چه چیزی را درک می کند و می فهمد؟ من می خواهم عرض کنم خود فقه قلب یک نحو سیطره دارد بر مُبصَرات و مسموعات. یعنی شما اول چیزها را می بینید و بعد شروع می کنید به تفقُّه. یعنی درست است که هر کدام از سمع و بصر برای خودشان مُدرَکی دارند ولی مدیریت این مدرکات مبصر و مسموع مال قلب است. چون جمع بندی با مدیر است. مثلاً شما در آن واحد که دارید سر سفره غذا می خورید و با رفیقتان صحبت می کنید، دارید مزه غذا را می فهمید و اگر یک لقمه تلخ باشد، متوجه می شوید. اگر بگویند: شما داشتی حرف می زدی یا مراقب مزه غذا هستی؟ می گویید: هر دویش. در همان آنی که تلخیِ غذا را می فهمم، گوشم دارد سخن دوستم را می فهمد. یعنی فقه یعنی تمام حواس را مدیریت می کند و لا یشغله شأن عن شأن. پس آیه می گوید: فقیه قلب است و بقیه مُدَبَّرِ او هستند و او روی مدرکات آنها فقه انجام می دهد. لذاست که هر چه قلب بالاتر است، ارزش مبصَر بیشتر است. یک پیامبر و یک مهندس و یک فرد عادی و یک الاغ وقتی به یک ساختمان نگاه می کنند، عملیات فیزیکیِ دیدن در همه یکسان است. تفاوتشان در قلبی است که پشتوانه ی این بصر است که این بصر آلت او قرار گرفته است. مدبرِ این مبصَر تفاوت دارد(33)
البته خود قلب هم گاهی برای شأن خاصی از روح به کار می رود نه اینکه منظور خود روح و هویت شخص و اصل نفس مدرکه و منشأ تمام مشاعر انسان باشد. در این آیه هم اظهر این است که از قلب، آن حیث تعقل و فقاهت، قصد شده است(36)
خود قلب هم چشم دارد: ( قلوب یومئذ واجفة، ابصارها خاشعة ) یا : ( انر ابصار قلوبنا . . . حتی تخرق ابصار القلوب حجب النور)
قلب همه کاره است، ابصار هم دارد. چشم بدن عنصری یکی از وسائل دیدنش است. در خواب هم با چشم دیگری می بیند (39)
تعبیر امام حسین این بود که: یخرج البصر من العین و السمع من الاذن
قضیه مریضی که وقتی چشمش بسته بود می دید! (41)
می گفتند: شیء بودنِ اشیاء به تجوهرشان است و ما حسّ جوهرشناس نداریم! (42)
سوال. استاد: اصل اینکه ما می فهمیم که حس خطا می کند، دلیل بر آن است که مُدرک، حس نیست.(43)
************
تقریر آقای صراف:
14/11/1391
· ادامه مجمع البیان:
... «فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ» الذي كان في الدنيا يغشي قلبك و سمعك و بصرك [توجه شود به جملات رساله اهلیلجة] ...
· اصل رسالة الاهلیلجة در حقیقت نفی اصالة الحس است و اینکه ثابت کنند منبع همه ادراکات ما حس نیست.
بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج3 ؛ ص146
6 وَ اعْلَمْ يَا مُفَضَّلُ أَنَّ اسْمَ هَذَا الْعَالَمِ بِلِسَانِ الْيُونَانِيَّةِ الْجَارِي الْمَعْرُوفِ عِنْدَهُمْ قوسموس وَ تَفْسِيرُهُ الزِّينَةُ وَ كَذَلِكَ سَمَّتْهُ الْفَلَاسِفَةُ وَ مَنِ ادَّعَى الْحِكْمَةَ أَ فَكَانُوا يُسَمُّونَهُ بِهَذَا الِاسْمِ إِلَّا لِمَا رَأَوْا فِيهِ مِنَ التَّقْدِيرِ وَ النِّظَامِ فَلَمْ يَرْضَوْا أَنْ يُسَمُّوهُ تَقْدِيراً وَ نِظَاماً حَتَّى سَمَّوْهُ زِينَةً لِيُخْبِرُوا أَنَّهُ مَعَ مَا هُوَ عَلَيْهِ مِنَ الصَّوَابِ وَ الْإِتْقَانِ عَلَى غَايَةِ الْحُسْنِ وَ الْبَهَاءِ أَعْجَبُ يَا مُفَضَّلُ مِنْ قَوْمٍ لَا يَقْضُونَ صِنَاعَةَ الطِّبِّ بِالْخَطَإِ وَ هُمْ يَرَوْنَ الطَّبِيبَ يُخْطِئُ وَ يَقْضُونَ عَلَى الْعَالَمِ بِالْإِهْمَالِ وَ لَا يَرَوْنَ شَيْئاً مِنْهُ مُهْمَلًا بَلْ أَعْجَبُ مِنْ أَخْلَاقِ مَنِ ادَّعَى الْحِكْمَةَ حَتَّى جَهِلُوا مَوَاضِعَهَا فِي الْخَلْقِ فَأَرْسَلُوا أَلْسِنَتَهُمْ بِالذَّمِّ لِلْخَالِقِ جَلَّ وَ عَلَا بَلِ الْعَجَبُ مِنَ الْمَخْذُولِ مَانِي حِينَ ادَّعَى عِلْمَ الْأَسْرَارِ وَ عَمِيَ عَنْ دَلَائِلِ الْحِكْمَةِ فِي الْخَلْقِ حَتَّى نَسَبَهُ إِلَى الْخَطَإِ وَ نَسَبَ خَالِقَهُ إِلَى الْجَهْلِ تَبَارَكَ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ وَ أَعْجَبُ مِنْهُمْ جَمِيعاً الْمُعَطِّلَةُ الَّذِينَ رَامُوا أَنْ يُدْرَكَ بِالْحِسِّ مَا لَا يُدْرَكُ بِالْعَقْلِ فَلَمَّا أَعْوَزَهُمْ ذَلِكَ خَرَجُوا إِلَى الْجُحُودِ وَ التَّكْذِيبِ فَقَالُوا ..... فَيُسْتَدَلُّ بِذَلِكَ عَلَى أَنَّهَا مُصَرَّفَةٌ مُدَبَّرَةٌ فَقِيرَةٌ إِلَى إِبْدَاءِ الْخَالِقِ وَ قُدْرَتِهِ فِي بُلُوغِ غَايَتِهَا وَ إِتْمَامِ عَمَلِهَا فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ
بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج3 ؛ ص159
... أَمَّا إِذْ أَبَيْتَ إِلَّا الْجَهَالَةَ وَ زَعَمْتَ أَنَّ الْأَشْيَاءَ لَا يُدْرَكُ إِلَّا بِالْحَوَاسِّ فَإِنِّي أُخْبِرُكَ أَنَّهُ لَيْسَ لِلْحَوَاسِّ دَلَالَةٌ عَلَى الْأَشْيَاءِ وَ لَا فِيهَا مَعْرِفَةٌ إِلَّا بِالْقَلْبِ فَإِنَّهُ دَلِيلُهَا وَ مُعَرِّفُهَا الْأَشْيَاءَ الَّتِي تَدَّعِي أَنَّ الْقَلْبَ لَا يَعْرِفُهَا إِلَّا بِهَا.
بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج3 ؛ ص169
... وَ أَنَّهُ لَيْسَ يَقْدِرُ شَيْءٌ مِنَ الْحَوَاسِّ أَنْ يَفْعَلَ بِشَيْءٍ مِنَ الْجَسَدِ شَيْئاً بِغَيْرِ إِذْنِ الْقَلْبِ وَ دَلَالَتِهِ وَ تَدْبِيرِهِ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ الْقَلْبَ مُدَبِّراً لِلْجَسَدِ بِهِ يَسْمَعُ وَ بِهِ يُبْصِرُ وَ هُوَ الْقَاضِي وَ الْأَمِيرُ عَلَيْهِ وَ لَا يَتَقَدَّمُ الْجَسَدُ إِنْ هُوَ تَأَخَّرَ وَ لَا يَتَأَخَّرُ إِنْ هُوَ تَقَدَّمَ وَ بِهِ سَمِعَتِ الْحَوَاسُّ وَ أَبْصَرَتْ إِنْ أَمَرَهَا ائْتَمَرَتْ وَ إِنْ نَهَاهَا انْتَهَتْ وَ بِهِ يَنْزِلُ الْفَرَحُ وَ الْحَزَنُ وَ بِهِ يَنْزِلُ الْأَلَمُ إِنْ فَسَدَ شَيْءٌ مِنَ الْحَوَاسِّ بَقِيَ عَلَى حَالِهِ وَ إِنْ فَسَدَ الْقَلْبُ ذَهَبَ جَمِيعاً حَتَّى لَا يَسْمَعُ وَ لَا يُبْصِر ...