بسم الله الرحمن الرحیم

جلسات تفسیر سوره مباركة قاف-سال ۹۱

فهرست جلسات مباحثه تفسیر

تقریر سابق آقای وافی در وبلاگ، در ذیل صفحه است
تقریر سابق آقای صراف، در ذیل صفحه است

تقریر جدید-فعلا نیست










تقریر آقای وافی در وبلاگ:
از سایت انجمن علمی:
http://www.hoseinm.ir/forum/index.php?topic=158.0

سه شنبه 21 آذر91جلسه218مصاف با26محرم الحرام1434
دوشنبه شهادت امام سجاد علیه السلام

سه شنبه (11 / 12 / 2012 )
بسم الله الرحیم الرحیم
بازگشتی به بحث های گذشته:
روایتی در باب دوم کتاب التوحید آمده است ( حدیث 20 ) :
... أَنَّ اللَّهَ عَلَا ذِكْرُهُ كَانَ وَ لَا شَيْ‏ءَ غَيْرُهُ وَ كَانَ عَزِيزاً وَ لَا عِزَّ لِأَنَّهُ كَانَ قَبْلَ عِزِّهِ‏ [ احتمال دارد: عزةٍ باشد ] [ مرحوم سیدهاشم در حاشیه فرمودند: ای کان عزیزا بذاته و لم یُظهر عزه علی خلقه . اما معنایی که به نظرم می آید می تواند معنایی باشد بر مبنای همان حرف هایی که چندماه به طول انجامید. یعنی وقتی به خدا می گوییم: عزیز، حالت توصیف ندارد که وصف متحیّثِ عقلانیِ عزّت بخواهد به آن جا برود. بلکه عزیز به همان نحو مناسب خودش و نه به نحو توصیف به آن جا می رود. لذا فرمودند: و لا عزَّ و لانه کان قبل عزّةٍ . بعد هم فرمودند: ربّ اَلعِزّة یعنی او عزیز نیست بلکه ربّ اَلعِزَّة است] وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ- سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ‏ [ یعنی همان طوری که قَبَّلَ القبل، عَزَّ العِزَّة : عزت را او عزت کرده است؛ پس اگر عزیز است، به عزت، عزیز نیست بلکه او قبل از عزّت، عزیز بوده است(6)
بازگشت به ادامه تفسیر قاف:
بحث درباره ی وجه تثنیه آمدنِ ( ألقیا ) بود. حرف حجاج را خواندیم تا رسیدیم به: قال الفراء سمعت من العرب من يقول ويلك اَرحِلاها [ ظاهراً مرجع ضمیر، گلّه باشد] و أنشدني بعضهم:
فقلت لصاحبي لا تحبسانا [ حبس و معطل نکن ما را ] بنزع أصوله و اجتزَّ شِيحا [ علفها ]
سوال: آیا تثنیه به جای واحد، فقط در امر و نهی است؟ استاد: مثالهایشان که همین گونه است
: و أنشدني أبو ثروان
فإن تزجراني[ به جای تزجرنی] يا ابن عفان أنزجر و إن تَدَعاني أحمِ عِرضا مُمَنَّعاً
قال[الفراء]: و ترى[ ظاهراً تُری باشد] أن ذلك منهم لأجل أن أدنى أعوان الرجل في إبله و غنمه، اثنان [ سه نفر بودند ] و كذلك الرفقة[ به تثلیث، در مسافرت] أدنى ما تكون، ثلاثة. فجرى كلام الواحد على صاحبيه [ به خاطر آن انسی که داشته اند، به یک نفر هم خطاب تثنیه می کردند ]
ألا ترى أن الشعراء أكثر شي‏ء قيلاً، يا صاحبيَّ و يا خليليَّ
قال امرؤ القيس[ سه تا امرء القیس در اصابه آمده است. اما امرء القیسی که اشعر شعراء بوده، ابن حجر کندی یمنی است] :
خليليَّ مُرّا بي على أم جندب لنقضي حاجات الفؤاد المعذب‏
فإنكما إن تنظراني ليلة من الدهر تنفعني لدى أم جندب‏
ثم قال:
ألم تر أني كلما جئتُ طارقا [ سائرِ در شب ] وجدت بها طيبا و إن لم تُطيّب‏
[ از بیت سوم معلوم می شود که منظور از مُرّا و کما و تنظرانی هم یک نفر بوده است]
شعرِ قطاع الفیافی... از مرحوم بهجت ( 18 )
: فرجع إلى الواحد [ در الم تَرَ ] لأن أول الكلام واحد في لفظ الاثنين و أنشد[ احتمالا فراء است] أيضا
خليليَّ قُوما في عطالة[اسم کوهی] فانظرا أناراً ترى من نحو مأبين[اسم مکانی] أم برقا
و لم يقل تَرَيا[نِ]
اصل این وجه، وجه خوبی است ولو بردن آیه است به راهِ دوری. چون گاهی است که چون انسان خبر از برخی استعمالات ندارد، پرت می افتد و کلی بافندگی می کند که اگر این استعمال را می دانست، این بافندگی ها را نمی کرد. پس این وجه گرچه از نظر علمی پایین است ولی از نظر فنی و کاربردی بالاست (29)
(و الثاني): [ ریخت وجه دومی هم شبیه اولی است] أنه إنما ثني ليدل على التكثير كأنه قال: ألق ألق فثني الضمير ليدل على تكرير الفعل و هذا لشدة ارتباط الفاعل بالفعل حتى إذا كرر أحدهما فكأن الثاني كرر[ به یک مُلقی می گوییم: ألقیا، چون می خواهیم دوتا إلقاء انجام دهد و هر إلقائی فاعلی می خواهد] و هذا قول المازني و مَثَلُه عنده: [ برخی به اهبطوا مثال زده اند که به معنای: إهبط اهبط اهبط باشد. ولی ایشان مثال می زند به:] قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ إنما جُمع ليدل على التكرير كأنه قال: اِرجعني اِرجعني اِرجعني و حمل عليه قول امرئ القيس[ حدود 100 سال قبل از هجرت بوده است: قائد الشعراء إلی النار]:
قِفا نَبكِ من ذكرى حبيبٍ و منزل
و نحو ذلك أي كأنه قال: قف قف
سوال.استاد: چون خاستگاه منطق، یونان بوده و زبان یونانی تثنیه نداشته، لذا در منطق برای تثنیه هم تعبیر جمع به کار می رود و به همین جهت، تعبیر جمع منطقی رایج شده است(33)
(و الثالث) [ به نظر می آید وزن علمی این وجه از دو وجه قبلی و حتی از وجه رابع سنگین تر است]: أن الأمر تناول السائق و الشهيد فكأنه قال يا أيها السائق و يا أيها الشهيد ألقيا (و الرابع) أنه يريد النون الخفيفة فكان ألقيَن فأجرى الوصل مجرى الوقف [ یکی از حاضران: در قرآن لیکوناً من الصاغرین هم داریم] فأبدل من النون ألفا كما قال الأعشى:
و ذا النسك [ النُصُب صحیح است ] المنصوب لا تنسكنه و لا تعبد الشيطان و الله فاعبدا
و يؤيد هذا القول ما روي عن الحسن أنه قرأ ألقياَ بالتنوين(40)
درباره حورالعین
سوال درباره ادلّه ی جواز قمه زنی و پاسخ استاد: از (42) تا (54 و نیم )
نوشته شده در پنجشنبه بیست و سوم آذر 1391ساعت 8:14 توسط احمدیاسر | آرشیو نظرات
یا زین العابدین









************
تقریر آقای صراف:
21/9/1391

التوحيد (للصدوق) ؛ ؛ ص67
... فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَا قَالُوا شَيْئاً أُخْبِرُكَ أَنَّ اللَّهَ عَلَا ذِكْرُهُ كَانَ وَ لَا شَيْ‏ءَ غَيْرُهُ وَ كَانَ عَزِيزاً وَ لَا عِزَّ لِأَنَّهُ كَانَ قَبْلَ عِزِّهِ‏ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ- سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ‏ ...

· ادامه مجمع البیان:
... قال الفراء سمعت من العرب مَن يقول ويلك ارحِلاها [ها شاید به غنم (گله) می­خورد] و أنشدني [أی الفرّاء] بعضهم:

فقلت لصاحبي لا تحبسانا بنزع أصوله و اجتز شيحا [لا تحبسا: معطلمان نکن، اجتزاز: کندن، شیح: علف­های پراکنده روی زمین. شخص گرسنه بوده و به همراهش که رفته بوده تا کُنده درخت را قطعه قطعه کرده، از آن هیزم بسازد تا غذا درست کنند، می­گوید معطلمان نکن]

و أنشدني أبو ثروان:
فإن تزجراني [منعم می­کنی] يا ابن عفان أنزجر و إن تدعاني [مرا به حال خود رها می­کنی] أحمِ [حمایت می­کنم] عِرضاً مُمَنّعاً
قال و تُرَى أن ذلك منهم لأجل أن أدنى أعوان الرجل في إبله و غنمه اثنان و كذلك الرَفقَة [آنها که در مسافرت با هم سیر می­کنند] أدنى ما تكون ثلاثة فجرى كلام الواحد على صاحبيه أ لا ترى أن الشعراء أكثر شي‏ء قيلاً يا صاحبَيَّ و يا خليلَيَّ قال امرؤ القيس [ظاهراً ابن حجر کندی معروف است]:
خليلي مُرّا بي على أم جندب لنقضي حاجات الفؤاد المعذب‏
فإنكما إن تنظراني ليلة من الدهر تنفعني لدى أم جندب‏
ثم قال:
أ لم تَرَ أني كلما جئت طارقا [طارق: سیرکننده در شب] وجدت بها طيبا و إن لم تُطَيِّب‏ [نفسها]

مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏9، ص: 219
فرجع إلى الواحد لأن أول الكلام واحد في لفظ الاثنين و أنشد أيضا:
خليلي قوما في عَطالة [نام محلی] فانظرا أ ناراً تَرى من نحو مابين [نام محلی] أم بَرقاً
و لم يقل تريا [اصل این احتمال خوب است از نظر فنی و کاربردی اگرچه ذهن را دور می­برد از آیه و از نظر وزن علمی پایین است] (و الثاني) [ریختش همان ریخت اولی است] أنه إنما ثني ليدل على التكثير كأنه قال ألق ألق فثُنّي الضمير ليدل على تكرير الفعل و هذا لشدة ارتباط الفاعل بالفعل حتى إذا كرر أحدهما فكأن الثاني كرر و هذا قول المازني و مثله عنده قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ إنما جمع ليدل على التكرير كأنه قال ارجعني ارجعني ارجعني و حُمل عليه قول امرئ القيس:
" قِفا نَبكِ من ذكرى حبيب و منزل"
و نحو ذلك أي كأنه قال قف قف (و الثالث) [وزن علمی این دو احتمال بیشتر و وجه سوم از جهارم بیشتر است] أن الأمر تناول السائق و الشهيد فكأنه قال يا أيها السائق و يا أيها الشهيد ألقيا ...