دكتر ضياء موحد : بيشترين ارتباط منطق و زبانشناسي در مباحث معنا شناسي است
فهرست مباحث منطق
فهرست علوم
مناظره سیرافي و متی بن یونس راجع به منطق و نحو
سایر مستندات و مرتبطات مناظره سیرافي و متی بن یونس راجع به منطق و نحو
بررسي مناظره سيرافي با متي در نقد منطق-نويسنده:محمدرضا محمدعليزاده
الحسن بن عبد الله بن المرزبان السيرافي أبو سعيد(284 - 368 هـ = 897 - 979 م)
أبو بشر-متى بن يونس(000 - 329 هـ = 000 - 941 م)
علي بن محمد بن العباس التوحيدي أبو حيان(320 - 414 هـ = 932 - 1023 م)
سندوبی مصری که کتاب المقابسات را تحقیق کرده، در مقدمه مناظره سیرافی و متی را آورده فراجع
دكتر ضياء موحد : بيشترين ارتباط منطق و زبانشناسي در مباحث معنا شناسي است
۲۸ آبان ۱۳۸۲ - ۱۰:۰۰
طي سخنراني در دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تربيت مدرس عنوان شد:
دكتر ضياء موحد : بيشترين ارتباط منطق و زبانشناسي در مباحث معنا شناسي است
دكتر ضياء موحد رئيس گروه منطق موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران روز گذشته در سلسله سخنراني هاي ماهانه گروه زبانشناسي دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تربيت مدرس تحت عنوان « منطق و زبانشناسي » سخناني ايراد كرد .
به گزارش خبرنگار فرهنگي « مهر» دكتر موحد گفت : موضوعي كه براي سخنراني انتخاب شده است بسيار كلي است و درباره آن مي توان سخنان بسياري گفت . منطق و زبانشناسي مشتركات فراواني دارند . سخنان خود را با ذكر يك مسئله تاريخي كه دراواخر قرن سوم در محل يكي از امراي بغداد اتفاق افتاده آغاز مي كنم . در اين محفل بحثي ميان يك عالم نحو و يك منطقدان در مي گيرد ، كه شرح آن را ابو حيان توحيدي در كتاب « المقابسات» آورده است . عالم نحوي، ابوسعيد سيرافي ، و منطقدان ، ابو بشر متي - استاد فارابي- است . به نظر من اين مناظره بسيار يكطرفه بوده است ، و گمان مي كنم با توجه به پاسخ هايي كه ابو بشر متي به پرسش هاي سيرافي داده است، كه از آن جمله مي توان به اين پاسخ « منطقي همه چيز مي داند » اشاره كرد ، نمي تواند پاسخ يك منطقدان باشد ، چرا كه كار منطق دانستن همه چيز نيست بلكه منطقدان فقط به صدق و شرايط صدق گزاره ها توجه دارد نه همه چيز . ابو سعيد سيرافي ازموضع يك عالم نحوي به ابو بشر متي اين ايراد را وارد مي كند كه شما منطقيون منطق را كه گرامر زبان يوناني است به زبان عربي تحميل كرده ايد ، در حالي كه ما نحويون هيچ ارتباطي با منطق مورد نظر شما نداريم و با منطق شهودي كار داريم .
مولف « درآمدي بر منطق جديد» گفت : اين بحث محدود به محفل بغداد باقي نمانده است . درباره اين مناظره افراد متعددي به بحث و مباحثه پرداخته اند كه از جمله مي توان از يحيي بن عدي، فارابي و ابن سينا نام برد . فارابي در كتاب « احصاء العلوم » مي گويد : چون علم منطق مقداري ازقوانين الفاظ را به دست مي دهد ، از جهاتي با علم نحو اشتراك دارد ، ولي ازآن جهت كه علم نحو با الفاظ يك قوم سر و كار دارد و منطق به زبان خاصي اختصاص ندارد با يكديگر تفاوت دارند . فارابي علم منطق را در بحث زبان كلي تر از علم نحو دانسته و معتقد است كه بين اين دو علم به نحوي ارتباط وجود دارد . اما ابن سينا فيلسوف بزرگ مشايي، با اين نظر فارابي به شدت مخالفت مي كند ، وي معتقد است قوانين منطق مخصوص عقل است و عقل هيچ ارتباطي با زبان ندارد . بيشتر منطقيون اين نظر ابن سينا را پذيرفته و بحث الفاظ در منطق را يك بحث عارضي تلقي مي كنند ، در حالي كه حرف ابن سينا قابل قبول نيست. ما بدون زبان نمي توانيم فكر كنيم ، ما به هنگام تفكر ، استدلال، و ... در عالم زبان هستيم ، پس نه تنها بحث الفاظ در منطق عارضي نيست ، بلكه بسيار اصلي و اساسي است .
دكتر موحد پس از ذكر اين مناظره ، و بازگو كردن نظر دو فيلسوف بزرگ جهان اسلام درباره ارتباط ميان علم نحو و علم منطق ، به ارتباط زبانشناسي ومنطق در مباحث جديد پرداخت و گفت : ارتباط زبانشناسي و منطق از دهه 1950 به بعد هم درمباحث نحوي ( syntax) وهم در مباحث معناشناسي ( semantics) ابعاد روشن تري يافته است . دونالد ديويدسون ، منطقدان و فيلسوف معاصر كه چندي پيش از دنيا رفته است نزديكترين ارتباط را بين اين دو علم قائل است .
رئيس گروه منطق موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران افزود : زبانشناسان و منطقدانان دو هدف كاملا مجزا ازيكديگر دارند ، اما اين اهداف از مسير زبان عبور مي كند . در مباحث نحوي ( syntax) اشتراكات و تفاوتهايي وجود دارد ، اما در مباحث معناشناسي ( semantics) بسيار به هم نزديك مي شوند . كواين در كتاب « فلسفه منطق» خود مي گويد كار اصلي زبانشناسان عبارت است از : واج ها، زنجيره هاي تك واج ها، گشتارها، معناشناسي، و ... . در واقع كار اصلي زبانشناسان اين است كه بگويند جمله درست ساخت است يا خير ؟ ، در حالي كه مسئله اصلي منطق صدق (true) است . همچنين تقسيم بندي دال و مدلول در منطق و زبانشناسي با يكديگر تفاوت دارند . در زبانشناسي دال به آوا و مدلول به معنا گفته مي شود ، به بيان ديگر بحث در معناشناسي متوقف مي شود ، در حالي كه در منطق بحث از معنا عبور كرده و به مصداق گسترش مي يابد ، چرا كه مساله اصلي منطق صدق ، و شرايط صدق گزاره ها است . منطق نسبت ميان زبان با عالم خارج را بيان مي كند . فرگه ، كه بنيانگذار منطق جديد به شمار مي رود مي گويد : موضوع علم اخلاق خير، موضوع هنر زيبايي، و موضوع منطق صدق است .
موحد بيشترين نزديكي ميان زبانشناسي و منطق را در مباحث معناشناسي ( semantics) دانسته و گفت : به نظر كواين معناشناسي دو معنا دارد : نظريه معنا(meanhng ) و نظريه دلالت. در نظريه دلالت مساله صدق و شرايط صدق مطرح است و در نظريه معنا ، به مباحثي همچون معنا چيست؟ و معناي جمله چگونه از معناي اجزاي جمله به دست مي آيد؟ مي پردازد . تمايزي معناي ايي كه كواين در معناشناسي قائل شده با مخالفت هين تيكا مواجه شده است .
موحد در ادامه ، به ذكر نظريه هاي معنا داري پرداخت و آنها را چنين برشمرد : (1) معنا تصور ذهني است، كه جان لاك آن را ارائه كرده است ؛ (2) نظريه فرگه و ويتگنشتاين اول، كه با نظريه اول مخالف بوده و به جاي آن ( proposition theory ) را قبول دارند ، به نظر فرگه ، ما معاني را كشف مي كنيم نه ابداع ؛ (3) نظريه پوزيتيويستها كه معناي جمله را منحصر روش تحقيق آن مي دانند ، يعني جمله اي را صادق مي دانند كه بتوان آن را مورد تحقيق قرار داد ؛ (4) نظريه كاربردي معنا، و (5) نظريه گرايس، كه معنا را وابسته به باورها و شهود افراد مي داند .
مولف « منطق موجهات» افزود : به نظر ديويد سون ، اگر كسي بداند جمله در چه شرايطي صادق است ، معناي آن را مي داند . به نظر وي معناي جمله تابع معناي اجزاي جمله است . وي ابتدا جملات طبيعي را به زبان منطقي ترجمه كرده و سپس با استفاده از شبكه صدق تارسكي از صدق به معنا رسيد . پرسشي كه در اين ميان قابل طرح است ، اين است كه : آيا زبانشناسان مي پذيرند كه شرايط صدق معنا بخش نيز است يا خير؟ ازميان زبانشناسان چامسكي با اين نظر ديويد سون مخالف است .
دكتر موحد در پايان سخنان خود گفت : براي آشنايي و ارتباط بيشتر زبانشناسي و منطق گروه هاي زبانشناسي بايد واحدهايي را در منطق و گروه هاي منطق واحدهايي را در زبانشناسي بگذرانند . اين تجربه در ديگر كشورها موجب تقاهم شده است ، و مي تواند دركشور ما هم انجام بگيرد .
کد خبر 38540
http://ka110.blogfa.com/post/137