بسم الله الرحمن الرحیم

عدول آیة الله شبیري از فتوای سابق

چند سوال ناظر به حاشیه بر متن بالا؛

«۱- آیا تمام احکام تکلیفی، شخصی هستند؟ یعنی قابل انحلال هستند؟ واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا، لا تنازعوا، تعاونوا علی البر، تعالوا الی کلمة سواء...»

الف) طبق مبنای مشهور، در مثال های مذکور هم انحلال صورت می گیرد. لکن انحلال در هر حکمی به حسب آن حکم باید لحاظ شود. برخی از احکام به گونه ای هستند که اساسا امکان صدور از یک فرد را ندارد. مثلا وقتی به زید می گوییم برو فوتبال بازی کن، این یک حکم شخصی است اما با توجه به این که فوتبال یک بازی جمعی است که امکان تحقق آن از یک نفر نیست، معنای توجه امر به زید این است که تو به عنوان جزء العله نقش خودت را ایفاء کن تا با ضمیمه دیگر اجزاء، عنوان فوتبال تحقق پیدا کند. حال اگر به یک کلاس بگوییم فوتبال بازی کنید، خصوصیتی تحقق جمعی فوتبال، منافاتی با انحلال امر نسبت به افراد کلاس ندارد و آن را از شخصی بودن خارج نمی کند. به نظر می رسد مثال هایی از قبیل تعاونوا، لا تنازعوا... از همین قبیل است.

ب) استدلال آقای شبیری متوقف بر مبنای شخصی بودن خطابات نیست. بلکه صرفا به جهت بیان ذهنیت ایشان از خطابات و همچنین روشن تر بودن «شخصی بودن حکم» در مبنای مشهور، در مقدمات استدلال ذکر شده است و الا این تفصیل طبق خطابات قانونی هم می آید. توضیح این مطلب در بیان مراد از نوعی و شخصی در شماره بعدی بیان می شود.

«۲- زوال و حد ترخص و دخول شهر نوعی نیستند، بلکه یک امر خارجی ثبوتی هستند، یعنی نه نوعی هستند و نه شخصی، و در عین حال هم برای شخص هستند و هم نوع، بلی راه اثبات و احراز آنها میتواند شخصی یا نوعی باشد،»

الف) منظور از شخصی در این جا این است که برخی شرائط و موضوعات وجود ثابت و مشخص برای یک فرد دارد. مثلا وقتی گفته می شود که اذا نظرت الی الاجنبیه فکفر، در این جا شرط(نظر به اجنبیه) پدیده ای است که صرفا برای یک شخص اتفاق می افتد و نظر دیگران به اجنبیه خارج از شرط این حکم است. اما مراد از نوعی چیزی است که ثبوت آن اختصاص به یک شخص ندارد. بنابراین وقتی گفته می شود که اذا دخل الشهراو اذا زالت الشمس یجب قیام زید، این شروط نوعی هستند یعنی چیزی نیست که مخصوص یک شخص باشد هر چند حکم آن شخصی است زیرا قیام اختصاص به زید دارد. بنابراین حتی اگر شخصی با توجه به مبنای خود دخول شهر را امروز احراز کرد و دیگری دخول شهر را فردا احراز کرد، هر کدام یک امر نوعی را احراز کرده اند. ( البته به اعتبار دیگر می توان طریق احراز را هم به نوعی یا شخصی تقسیم کرد)

ب) با توجه به مطلب قبل، روشن می شود که طرح این استدلال متوقف بر مبنای مشهور در انحلال خطابات نیست و اساسا در محل نزاع، مراد از شخصی، شخصی در مقابل نوعی (به معنایی که بیان شد) می باشد نه شخصی در مقابل قانونی بودن خطابات. توضیح این که؛

در بحث خطابات قانونی نزاع در این است که آیا طبیعت مکلفین مصب امر است بدون این که نظر به افراد طبیعت شود و یا این که طبق مبنای مشهور، طبیعت انحلال به افراد پیدا می کند که از آن تعبیر به شخصی بودن خطاب هم می شود. 
اما این مطلب مشترک است که بین حکم به دخول شهر در صورت رویت هلال و حکم به وجوب غسل در صورت نظر به مصلوب، تفاوت است. زیرا حتی قائلین به قانونی بودن خطاب هم منکر این مطلب نیستند که وجوب غسل تکلیف جمعی نیست و هر فردی با فرد دیگر تباین دارد هر چند در ناحیه خطاب، خطاب ناظر به طبیعت مکلفین باشد و خصوصیات افراد لحاظ نشود. بخلاف حکم به دخول شهر در صورت رویت هلال که در این جا چون حکم به دخول شهر نوعی است، رویت شخصی مد نظر نیست.( تشکیک در حکم بودن دخول شهر در شماره آخر بررسی می شود)

«3. رؤیت نوعی یعنی چه؟»

با توجه به توضیحی که در شماره قبل نسبت به اصل عنوان شخصی و نوعی گذشت، می توان منظور از رویت نوعی و شخصی را هم بیان کرد؛

رویت شخصی، رویت خاص صادر از شخص خاص است  که اگر در ناحیه موضوع اخذ شود، همان وجود خاص رویت، منجر به فعلیت حکم می شود.

رویت نوعی، رویتی است که اگر در ناحیه موضوع اخذ شود، یک رویت خاص، منجر به فعلیت حکم نمی شود.این از حیث سلبی. اما از حیث اثباتی که چه رویتی نوعی است به نظر چند معنا می توان بیان کرد؛

الف) رویت فعلی همه افراد( مبنای آقای طهرانی)

ب) طبق مبنای عدم پذیرش اشتراط رویت فعلی، رویتی که طریق برای امر نوعی(مسافتی خاص، تولد هلال) است. زیرا این رویت هم رویتی نیست که وجود خاص آن در یک نفر منجر به فعلیت شود.( سوالی که در متن بالا بر مبنای آقای شبیری مطرح شد این بود که این رویت نوعی مخصوص به مسافت خاص نیست و می تواند برای تولد هلال هم باشد که منافاتی با اجزاء چشم مسلح ندارد).

۷- دخول شهر اساسا حکم نیست(کما اینکه در بند دوم خود متن هم به اینکه حکم نیست اشاره شده) بلکه موضوع خارجی است 

الف) این که در بند دوم متن بالا، دخول شهر در کنار زوال و حد ترخص بیان شد، به این جهت  است که اساسا بند دوم، مثال برای موضوعات و شروط است.(اذا زالت الشمس فصل. اذا دخل الشهر فصم)  گاهی یک حکم، موضوع و شرط برای حکم دیگر می شود. مثلا می گوییم اگر حکم به بطلان معامله شد، کفاره بدهید. بنابراین اگر در (ب) ثابت شد که دخول شهر حکم است، منافاتی با ذکر آن در عداد زوال و حد ترخص ندارد.

ب) آنچه مسلم است این است که قمر یک سیر تکوینی دارد که  بعد از محاق، دوباره متولد می شود. در این جا بحث دخول شهر به اختلاف مبانی مختلف می شود. فرض کنیم تمام حرکات قمر و خصوصیات آن برای ما روشن است و هیچ مرحله ای از تکوین برای ما مخفی نیست. در این فرض در لحظات اولیه که هنوز هلال تشکیل نشده و فقط نقاطی از قمر پیداست، کسی که رویت قمر را کافی بداند، می گوید شهر داخل شد اما کسی که رویت هلال را لازم بداند می گوید هنوز داخل نشده است. در این جا تکوین برای ما روشن است و نیاز به احراز ندارد. اما هر کس ممکن است مرحله ای از تکوین را ملاک دخول شهر بداند. ملاک دخول شهر می تواند مطلق رویت جرم قمر، یا مطلق رویت هلال یا رویت هلال با چشم غیر مسلح و یا صرف خروج از محاق باشد.بنابراین دخول شهر صرفا یک امر تکوینی و موضوع خارجی نیست بلکه نیاز به این دارد که در ساختار عرف یا شرع تعریف بشود و قبل از تعریف آن در ساختار عرف یا شرع، معنای برای دخول شهر نیست.

ج) حتی اگر واقعیت دخول شهر نیاز به ساختار عرف یا شرع نداشته باشد، باز هم با توجه به نظم مورد نیاز در جامعه مسلمین، نیاز به حکم به دخول شهر داریم که البته حکمی ظاهری است و همین مقدار برای استدلال کفایت می کند.

ضمیمه بند (ب) از مطالبی که ذیل شماره آخر بیان شد؛

البته این که دخول شهر امری اعتباری است به معنای توهمی بودن آن نیست. بلکه اعتبار دخول شهر بر اساس درکی است که عرف یا شرع، از نظم و حرکت کواکب دارند. چنانچه تتمه هایی هم که برای تنظیم تقویم دارند متفاوت است.(انواع مختلف محاسبه کبیسه و...). بنابراین دخول شهر هم مانند تمام امور اعتباری دیگر، به جهت فعال ساختن نفس الامر( نظم حاکم بر کواکب و شب و روز و...) در جریان زندگی است.

بند الف از شماره ۲ : ((مثلا وقتی گفته می شود که اذا نظرت الی الاجنبیه فکفر...))- بند الف از شماره ۷ : -((اگر در (ب) ثابت شد که دخول شهر حکم است،..))
اگر نفس دخول شهر هم حکم باشد پس وقتی رؤیت شخص خاص محقق شد این حکم دخول شهر هم برایش بالفعل میشود، بنابر این «اذا نظرت الی الاجنبیة فکفر» با «اذا نظرت الی هلال شهر رمضان فصم» چه فرقی میکند؟

بنابر این «اذا نظرت الی الاجنبیة فکفر» با «اذا نظرت الی هلال شهر رمضان فصم» چه فرقی میکند؟

استفاده از امثله متعدد یکی از بهترین روش های پیگیری بحث جهت روشن شدن حیثیات مختلف بحث است لکن در صورتی منتج خواهد بود که ارتکازاتی که برای مثال های وجود دارد، به صورت صحیح در نظر گرفته شود و احیانا اگر مثالی محفوف به ارتکازات خارجی باشد ولی در بحث آن ارتکازات مدنظر نباشد، باید تذکر داده شود.

با توجه به این مطلب به بیان فرق این دو مثال می پردازیم؛

اگر منظور از «صم» همان صوم واجب در ماه رمضان باشد که واجب موقت مضیق است و ابتدا و انتهای مشخصی در شریعت دارد و متوقف بر دخول شهر است که امری نوعی می باشد، تفاوت این دو مثال در این است که صم هر چند خطابش به یک نفر است اما  نشأت گرفته از همان خطاب تشریعی نوعی است که متوقف بر دخول شهر است و برای همه ثابت است. بنابراین به اقتضاء تناسبات می توان گفت اذا نظرت الی هلال شهر هم منظور رویتی نوعی( از نظر مستدل نظیر طریق به مسافت) است که مخصوص مخاطب در این جمله نیست.

اما اگر منظور از «صم»،  یک حکم تکلیفی است که فقط برای شخص ناظر به هلال ثابت می شود، و همچنین  قرینه مستقل ثابت نکند که خود شرط امری نوعی باشد، مثلا قرینه نداشته باشیم که منظور از اذا نظرت الی هلال شهر، بیان اماره برای دخول شهراست  که از نظر مستدل امری نوعی می باشد، در این صورت تفاوتی با مثال اذا نظرت الی اجنبیه فکفر ندارد.

با توجه به مطالب مذکور چند امر مهم بیان می شود:

1. گاهی قرینه وجود دارد که خود شرط نوعی است( مثل جایی که قرینه داشته باشیم که شرط در «اذا نظرت الی هلال شهر فکفر» طریق به دخول شهر است که از نظر مستدل امری نوعی است و منظور حس شهودی رویت نیست که امری شخصی باشد، هر چند حکم کفر شخصی باشد)  و گاهی با تناسبات حکم و موضوع  استظهار نوعی بودن شرط می شود. مثل جایی که قرینه نداشته باشیم که اذا روی الهلال  شخصی است یا نوعی ولی خود دخول شهر و یا وجوب صیام شهر رمضان که مترتب بر دخول شهر است، در ناحیه جزاء قرار بگیرد. که در این صورت با تناسبات حکم و موضوع، منظور از رویت هلال در ناحیه شرط، رویت نوعی است نه شخصی.

2. هر جا نوعی بودن حکم در ناحیه جزاء احراز شود، لزوما حکم به نوعی بودن شرط نمی شود بلکه این مطلب در جایی است که علم ما به اغراض و یا دیگر قرائن محفوف به کلام، شخصی بودن را در ناحیه شرط ثابت نکند. در واقع تناسبات حکم و موضوع در جایی است که قرینه دیگری کار را تمام نکرده باشد. بنابراین اگر گفتیم اذا رای خصوص شخص زید الهلال دخل الشهربالنسبه الی جمیع الناس، در این جا هر چند دخول شهر امر نوعی است اما در ناحیه شرط، با توجه به این که اگر عمرو ببیند شهر داخل نمی شود، قرینه بر شخصی بودن رویت داریم.

3. هر گاه رویت هلال را در ناحیه شرط ملاحظه می کنیم حد اقل سه احتمال را دررابطه با نوعی یا شخصی بودن باید در نظر بگیریم:

الف) رویت شخصی به گونه ای که حس شهودی از رویت هلال مقصود است حتی اگر در شب دوم ماه باشد.( تلسکوپ مجزی است)

ب) رویت نوعی به گونه ای که حس شهودی در شخص خاص مد نظر نیست بلکه رویتی که طریق برای تولد هلال است.( تلسکوپ مجزی است)

ج) رویت نوعی به این معنا که طریق برای ابتعاد خاص باشد.(تلسکوپ مجزی نیست)

اگر نفس دخول شهر هم حکم باشد پس وقتی رؤیت شخص خاص محقق شد این حکم دخول شهر هم برایش بالفعل میشود

با توجه به توضیحاتی که نسبت به اصل سوال در نوشته قبل مطرح شد، به نظر می رسد می توان گفت در همه صور این ملازمه وجود ندارد.

(با توجه به سه احتمالی که در رویت هلال در ناحیه شرط مطرح شد. یک مصداق شخصی و دو مصداق برای نوعی)اگر جزاء، دخول شهر باشد، با توجه به این که دخول شهر امری نوعی است که برای همه ثابت می شود، دو احتمال وجود دارد( بر اساس دو مصداقی که برای نوعی بودن رویت هلال بیان شد). طبق مبنای مستدل که دخول شهر نوعی است و به تناسب آن رویت هلال هم نوعی می شود( مثلا طریق به ابتعاد) باید دید که شخص خاص چگونه رویت را محقق کرده است اگر با چشم مسلح باشد، حکم دخول شهر برایش فعلی نمی شود ولی اگر با چشم غیر مسلح باشد حکم برایش فعلی می شود چنانچه برای دیگران هم فعلی می شود.

اما طبق احتمال دوم از نوعیت که طریق به تولد هلال باشد، در هر صورت حکم برای او و دیگران فعلی می شود.

( این استدراک به جهت جمع بندی مطالب در پاسخ به سوال اصلی و همچنین عدم التفات حقیر به قیود مثال در سوال اصلی بود که قید شهر رمضان در ناحیه شرط اخذ شده بود)

با توجه به مجموع آنچه در پاسخ به سوال اصلی گفته شد چند فرق بین دو مثال «اذا نظرت الی الاجنبیة فکفر» با «اذا نظرت الی هلال شهر رمضان فصم»

وجود دارد؛

1. در جمله دوم در خود شرط ، قرینه بر نوعیت وجود دارد. زیرا شهر رمضان امری است که برای همه مکلفین قرار داده شده است و این گونه نیست که هر کس یک ماه رمضان داشته باشد( که البته دو مصداق برای آن بیان شد) بخلاف نظرت الی الاجنبیه که با توجه به انس ذهنی متشرعه امری شخصی است.

2. صوم شهر رمضان خود می تواند قرینه بر نوعی بودن رویت هلال در ناحیه شرط باشد زیرا صوم شهر رمضان امری نوعی است که متوقف بر دخول شهر است. بخلاف کفاره که امری نوعی نیست و تنها برای کسانی ثابت است که نظر به اجنبیه کرده اند.

در میان فرمایشات حضرت استاد و فاضل مکرم جسارت است که طلبه ای کوچک حرفی بزند ولکن برای نبستن باب فهم خود عرض می دارم. 

فرمایش آیت‌الله شبیری یک نکته ارتکازی است که برای آن بحثی آماده نشده و در تحلیل آن باید فکر کرد.  لعل عرض شود:

در باب انواع عموم به استغراقی،  بدلی،  مجموعی اختلافی بین مرحوم آخوند و دیگران رخ می دهد که در ذهن بنده نگاه به آن نکته ای در بر دارد.  جناب آخوند آنجا می فرمایند این تقسیم بندی مختص به مقام تعلق حکم است و اقسام عام نیست ولکن دیگران می فرمایند ما وجدان می کنیم که چند گونه تصور از عام داریم ولذا بیان شما صحیح نیست. 

در ذهن بنده هر دو صحیح می فرمایند تصور بنده این است که ما چند تصور از عام داریم که وقتی به این تصورات حکم تعلق بگیرد طبق هر تصور یکی از این اقسام شکل می گیرد. 

ما یک تصور آحادی داریم یعنی افراد عام را می بینیم با غلبه بخشیدن به جنبه ی فردی شان که اگر این تصور متعلق حکم باشد مثل اعتق ای رقبة عام بدلی را می سازد و این گونه نیست که این تصور نگاه به عام در طول هم باشد،  به قرینه اینکه اگر بگوید اکرم ای أربعة من العلماء باز هم آحادی است با اینکه علماء همان تصور خودش را دارد. 

دوم نگاهی که اسم می گذاریم شمولی،  که در آن به همه افراد بدون غلبه بخشیدن به جنبه فردی یا جمعی نگاه می کنیم که این مورد اگر متعلق قرار بگیرد نتیجه اش عام استغراقی می شود. 

سوم نگاه جمعی که در این مورد با غلبه به نگاه جمعی به افراد عام نگاه می کنیم،  و اگر متعلق حکم واقع شود عام مجموعی می شود. 

مشخص است که این نگاه ها و تصورات بدون توجه به تعلق حکم موجود است و الفاظ مناسب خود را هم دارد که متکلم با توجه به غرض خود یکی از آن ها را استعمال می کند. 

حال ما می توانیم این تصورات را در ناحیه مکلف ببینیم 

مثلا جمله ی ذیل را به گونه های مختلف فرض می کنیم

اگر شما کلاس را تمیز کنید شما را به اردو می برم. 

آحادی، یکی از شما که تمیز کند،  همه را می بریم،  که در فقه به آن واجب کفایی می گوییم.

شمولی، که طبعا نتیجه این می شود هر کس تمیز کند همان را به اردو می بریم. 

جمعی،  اگر مجموعه شما که مثلا کلاس اول هستید تمیز کند مجموعه و همه را به اردو می بریم. 

حال در این موارد گاهی همه باید انجام دهند،  و اگر یکی هم انجام نداد هیچ کس را نمی برند،  ولکن صدق آن متوقف بر همین صورت نیست بلکه گاهی اگر غالباً انجام داده باشند هم می توان به مجموعه نسبت داد اگر چه همه انجام نداده باشند ولکن اگر یکی دو نفر انجام داده باشند به همه نمی شود استناد داد. 

که در این حالت سوم بنده تعبیر می کنم انسان بما هو امت مکلف است. 

حال عرض می شود:

زمانی که مولا می فرماید رایتم الهلال وقتی امت موضوع باشد باید رویت به گونه ای باشد که به امت بتوان نسبت داد فلذا در لسان دلیل آمد لو رأی الواحد لراه الخمسون. 

ممکن هم هست گفته شود که همه باید ببینند تا ماه رمضان داخل شود که این البته خلاف ضرورت فقه است. 

مثل همان مثال لا تصلوا فیما یصح علیکم اکله، که این انتم یعنی امت.

(البته ممکن است تطبیق این مثال مورد نظر باشد) 

و سپس عرض می شود:

 طبیعتا رویت که نسبت به امت داده می شود رویت متعارف می شود،  این تعارف تعارفی است که از طبیعت نشات گرفته است نه از افراد آن مثل این که می گوید میل تا جایی است که انسان  می بیند که قطعا این یعنی انسان با همان ابزار خودش می بیند نه این که ولو همه عینک مکبر داشته باشند یعنی تا جایی که آن ها می بینند یا اگر همه چشم هایشان ضعیف بود پس کمتر شده است.

فلذا لعل این حکم عمومی و شخصی را این طور فهم کنیم. 

اذا رئیت أجنبیة (یا اذا رأی واحد منکم أجنبیة) فاحکم بدخول شهر الاستغفار

آیا این حکم نوعی است یا شخصی؟ و آیا رئیت اجنبیه با تلسکوپ کفایت میکند یا خیر؟

الف) در این مثال حکم در ناحیه جزاء نوعی است زیرا فرض این است که ماه استغفار مانند ماه رمضان است که برای همه ثابت است.

 ب) چنانچه گذشت صرف نوعی بودن حکم در ناحیه جزاء منجر به شخصی شدن رویت در ناحیه شرط نمی شود بلکه اگر قرینه بر شخصی بودن رویت در ناحیه شرط بود، حکم نوعی بر شرط شخصی مترتب شده است.

ج) چنانچه گذشت، مثال ها در صورتی منتج هستند که اگر محفوف به ارتکازاتی باشند تذکر داده شوند.

 با توجه به انس ذهنی که نسبت به ملاکات و اغراض در نظر به اجنبیه وجود دارد، رویت اجنبیه دائما شخصی است و احکامی که در مورد آن صادر می شود ناظر به حس شهودی حاصل از نظر برای ناظر می باشد. بنابراین انس ذهنی به مثابه قرینه ای عامه بر شخصی بودن رویت در نظر به اجنبیه است. در نتیجه حس شهودی در نفس ناظر ملاک بوده که با تلسکوپ هم حاصل می شود.

مثال برای جایی که رویت اجنبیه خارج از ملاکات و اغراض مانوسه باشد، این است که فرض کنیم که افرادی در صومعه زندگی می کنند که همه مرد هستند و اعتقاد دارند که با ورود اجنبیه به صومعه، قداست آن از بین می رود. حال فرض کنیم  صاحب صومعه بگوید: «اذا روی الاجنبیه فی الصومعه یجب علینا الاستغفار شهرا» آیا در این جا رویت اجنبیه با تلسکوپ کفایت می کند؟

پاسخ منفی است زیرا در این جا رویت طریق به حضور اجنبیه در صومعه است که امری نوعی است یعنی این گونه نیست که نسبت به یک نفر داخل شده باشد و نسبت به نفر دیگر داخل نشده باشد.

ب) چنانچه گذشت صرف نوعی بودن حکم در ناحیه جزاء منجر به شخصی شدن....

«شخصی شدن» سهو قلم است، «نوعی شدن» صحیح است.

«اذا روی الاجنبیه فی الصومعه یجب علینا الاستغفار شهرا»

 قید «فی الصومعه» حذف شود تا احتمال طرف مقابل هم مطرح شود.

ابا الفضل مویدی:
خلاصه عرض بنده در حکم عمومی، 
مقدمه اول: بالوجدان ما نسبت به عام سه تصویر داریم:
یک، دور افراد را یک خط می کشیم و آن ها را با قید وحدت تصور می کنیم،  که عام مجموعی نامیده می شود. 
دو،  افراد را در عرض هم و بدون لحاظ زائد نگاه می کنیم،  که این تصور وقتی در مقام متعلق متعلق حکم قرار بگیرد عام استغراقی می نامند،  و ما به این تصور اعم، عام شمولی را إطلاق می کنیم. 
سه،  نگاه به افراد عام در عرض واحد با نیم نگاهی به مرز افرادی آن ها،  که طبعا این تصویر از عام قابلیت تعلق حکم (وجوب اکرام) به صورت بدلی را دارد. 
برخی بزرگان این قسم را نگاه طولی به افراد عام تصویر نموده اند ولکن این فرمایش مورد نظر است. 
مقدمه دوم: 
تمام این انواع کما اینکه می توانند متعلق متعلق حکم قرار بگیرند،  ثبوتا می توانند  مکلف یا طرف متعلق حکم یا طرف متعلق متعلق حکم و... قرار بگیرند. 
مقدمه سوم:
در روایت داریم إذا رأيتم الهلال فصوموا
این روایت را بر می گردانیم به 
إذا ثبت رویتکم فيجب عليكم الصوم
 دو ضمير عام داریم که طبعا با توجه به اقسام عام نه حالت ثبوتا پیدا می کند. 
سه قسم أول که ضمیر اول بدلی باشد که خلاف ضرورت فقه است. 
دو قسم هم که ضمیر دوم بدلی باشد هم همین طور. 
این که ضمیر دوم هم مجموعی باشد خلاف است.  
فلذا طبعا می ماند 
ضمیر اول شمولی و دومی هم شمولی که به تناسب حکم و موضوع می شود هر که از شما رؤیت هلالش ثابت شد برای او وجوب صوم ثابت می شود. که این ظاهر اگر چه یک روایت موافق دارد ولکن خلاف دسته ای از روایات است. 
فلذا اثباتا یک احتمال استظهار می ماند، اگر مجموع شما هلال را دید بر تک تک شما روزه واجب می شود. و مؤید این استظهار روایات هم مضمون با لو راه واحد لراه الخمسون است

ان قلت: این هم خلاف ضرورت فقه است،  چون لازمه اش این است که اگر یک نفر هم ندید روزه واجب نباشد. 

قلت: عرض می شود که این فرمایش ناشی از انس به عام مجموعی در متعلق متعلق حکم است و الا یک صورت دیگر رویتکم و انتساب رویت به همه، در مواردی است که فی الجملة افرادی ببینند و دیگران هم در صورت نداشتن مانع شانیتش را داشته باشند. 
مثل اینکه می گوید این تابلو را جایی بزن که همه ببینند،  در حالیکه برخی اصلا کور هستند برخی بدون عینک نمی توانند ببینند و عینک هم ندارند. 
یا مثلا اگر بگوید شبی که همه ماه را با چشم غیر مسلح ببینند به  میدان شهر بیایید کاملا مرکوز است که لازم نیست همه تک تک ماه را ببینند و بعد بیایند بلکه همین که ماه چنین قابلیتی داشته باشد که همه اگر مانعی نداشته باشند و نگاه کنند می بینند در صدق انتساب رویت به افراد عام با نظرة وحدت کفایت می کند.

((و دیگران هم در صورت نداشتن مانع شانیتش را داشته باشند))
و این عدول به این است که یعنی هلال رؤیت پذیر داشته باشیم، کما اینکه در ادامه سراغ وصف ماه رفتید و فرمودید: ((بلکه همین که ماه چنین قابلیتی داشته باشد که همه اگر مانعی نداشته باشند و نگاه کنند می بینند..))

چون بنده قصور در عبارت داشتم لازم دانستم عرائضی را در توضیح ضم نمایم. 

ما در این تقریب جدید،  در مقام امکان این که عام مجموعی در غیر متعلق متعلق حکم باشد،  بودیم که استاد در جلسه قبل آن را انکار کردند و در مقدمه سوم هم موضوع را رویت نگرفتیم اگر عرض کردیم إذا ثبت رویتکم ثبت در مقام اثبات مقصود بود نه مقام ثبوت. 

عرض ما این بود که رؤيتي که طریق است رویت منسوب به عام مجموعی است و در این موارد است که حکم عمومی است. و قبلا هم عرض کرده بودیم که:

طبیعتا  رویت که نسبت به امت داده می شود رویت متعارف می شود،  این تعارف تعارفی است که از طبیعت نشات گرفته است نه از افراد آن مثل این که می گوید میل تا جایی است که انسان  می بیند که قطعا این یعنی انسان با همان ابزار خودش می بیند نه این که ولو همه عینک مکبر داشته باشند یعنی تا جایی که آن ها می بینند یا اگر همه چشم هایشان ضعیف بود پس کمتر شده است.

فلذا لعل این حکم عمومی و شخصی را این طور فهم کنیم.