بسم الله الرحمن الرحیم
تخریب بقیع توسط وهابیون( 1344 هـ = 1305 ش = 1926 م)
تخریب بقیع توسط وهابیون( 1344 هـ = 1305 ش = 1926 م)
8/10/1344
22/4/1926
1/2/1305
بيت الاحزان
****************
ارسال شده توسط:
عبدالمجید
Sunday - 31/5/2020 - 19:8
تخریب قبرستان بقیع در مدینه منوّرة
در هشتم شوال سال ۱۳۴۴ هجری قمری پس از اشغال مکه، وهابیان روی به مدینه آوردند و پس از محاصره و جنگ با مدافعان شهر، سرانجام آن را اشغال کرده و مأمورین عثمانی را بیرون کردند و به تخریب قبور ائمه بقیع و دیگر قبور پرداختند.
بقیع
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مختصات: ۲۴٫۴۶۷۲°شمالی ۳۹٫۶۱۶°شرقی
بَقیع یا بهشت بقیع (به عربی: مقبرة البقیع)، آرامگاهی در شهر مدینه، عربستان است. عده بسیاری از اهل‌بیت و صحابه پیامبر اسلام از جمله چهار تن از امامان شیعه (امام دوم، چهارم، پنجم و ششم) در این مکان به خاک سپرده شده‌اند.
آرامگاه چهار امام شیعه در بقیع، پیش از تخریب در سال۱۳۰۵ خورشیدی
نمایی از قبرستان بقیع
محتویات
۱ تاریخچه
۱.۱ مدفونان در بقیع
۲ ویژگی‌های بقیع در گذشته
۳ ویرانی آرامگاه‌ها
۴ تصاویر
۵ پی‌نوشت
۶ منابع
تاریخچه
پیشینهٔ تاریخی بقیع به دوران قبل از اسلام می‌رسد ولی در کتب تاریخی به روشنی قدمت تاریخی آن مشخص نشده‌است. بعد از هجرت مسلمانان به مدینه، بقیع تنها قبرستان مسلمانان بوده، مردم مدینه قبل از آمدن مسلمانان به آنجا اجساد مردگان خود را در دو گورستان «بنی‌حرام» و «بنی‌سالم» و گاهی نیز در خانه‌های‌شان دفن می‌کردند[۱] و در واقع بقیع اولین قبرستانی است که به دستور محمد و توسط مسلمانان صدر اسلام ساخته شد.
اولین کسی که در آنجا به توصیه پیامبر اسلام دفن شد عثمان بن مظعون بود که از دوستان نزدیک محمد و علی بن ابیطالب به‌شمار می‌رفت؛ و علی در سخنانش از عثمان بسیار یاد می‌کرد.
محمد بن عبدالله برخی از کشته شدگان جنگ اُحُد (زخمی‌هایی که در مدینه درگذشته بودند) و یکی از فرزندانش بنام ابراهیم را در آنجا به خاک سپرد. به نوشته تاریخ طبری عثمان پسر عفان در قبرستان یهودی‌های مدینه به نام حش کوکب دفن شد، اما بعدها بنی‌امیه بقیع را به قدری وسعت داد که قبر عثمان در بقیع قرار گرفت.
بقیع هم‌اینک مدفن چهار امام شیعه (حسن مجتبی، سجاد، محمد باقر و جعفر صادق) است. همچنین قبر همسران محمد (غیر از خدیجه و میمونه) و نیز عباس بن عبدالمطلب عموی محمد، فاطمه بنت اسد، مادر علی ابن ابی طالب، ام‌البنین (مادر ابوالفضل العباس) و برخی دیگر از بزرگان اسلام در این مکان قرار دارد. قبرستان بقیع در چند قدمی مسجد النبی قرار دارد.
مدفونان در بقیع
تقریباً تمامی صحابه محمد و شخصیت‌های صدر اسلام در این گورستان دفن شده‌اند. با این وجود تعداد اندکی از قبرها دارای محل دقیق و شناخته شده هستند. قبور ۲۴ نفر از خاندان پیامبر اسلام (اهل بیت) دارای قبر مشخص هستند. این افراد عبارتند از:
حلیمه دایه (مادر رضاعی) محمد
تمامی همسران محمد (غیر از خدیجه که در گورستان ابوطالب مکه مدفون است): جویریه، ام‌سلمه، زینب دختر جحش، زینب دختر خزیمه، سوده، حفصه، صفیه، ام‌حبیبه، عایشه
ابراهیم پسر محمد
همه دختران محمد: زینب، رقیه و ام‌کلثوم. فاطمه زهرا نیز گرچه به ظن قریب به یقین در بقیع دفن شده ولی محل دقیق دفن وی نامشخص است.
چهار امام شیعیان: حسن مجتبی، علی بن حسین، محمد باقر و جعفر صادق، همچنین فاطمه بنت اسد مادر علی و عباس عموی محمد.
خدیجه کبری دختر علی.[۲]
ام‌البنین همسر علی و مادر ابوالفضل،
صفیه، خاله محمد و علی.[۳][۴][۵]
عاتکه، خاله محمد و علی.[۶]
جمانه، خاله محمد و علی[۷]
اروی، خاله محمد و علی.
عقیل بن ابیطالب و عبدالله بن جعفر
بجز قبر اهل بیت، قبر چهار تن از شخصیت‌های صدر اسلام نیز مشخص است. این افراد عبارتند از:
عثمان
ابوسعید خدری
مالک بن انس
نافع مدنی
ویژگی‌های بقیع در گذشته
حرم بقیع دارای دو درب ورودی بوده که یک درب همیشه بسته، و درب دیگر، ساعاتی از روز بر روی زائران باز بوده‌است. حرم بقیع حالت هشت ضلعی داشته‌است. میرزا محمدحسین فراهانی در سفرنامه‌اش این‌گونه آورده‌است که:
اول چهار نفر از دوازده امام است که در بقعهٔ بزرگی که به صورت هشت‌ضلعی ساخته شده و اندرون و گنبد آن سفیدکاری است.[۸]
ویژگی بعدی، داشتن محراب است و این که حرم، خادمانی نیز داشته‌است. حرم ائمهٔ بقیع مانند سایر حرم‌ها دارای ضریح، روپوش، چلچراغ، شمعدان و فرش بوده‌است. ابن‌جبیر می‌نویسد: قبرشان بزرگ و از سطح زمین بلندتر و دارای ضریحی از چوب می‌باشد که بدیع‌ترین و زیباترین نمونه‌است از نظر فن و هنر؛ و نقوشی برجسته از جنس مس بر روی آن ترسیم شده و میخ‌کوبی‌هایی به جالب‌ترین شکل در آن تعبیه شده که نمای آن را زیباتر و جالب‌تر نموده‌است.[۹]
محمد لبیب مصری که در سال ۱۳۲۷ هـ. ق به مدینه سفر کرده، می‌نویسد:
در آنجا گنبدی معروف به «قبه‌البین» قرار دارد که حجره‌ای در آن وجود دارد و در میان آن گودالی است که ادعا می‌کنند، جایگاه افتادن دندان پیامبر است؛ و ضریح امام حسن در داخل قبه‌ای است و از فلز ساخته شده‌است و خطوط فارسی بر آن نقش بسته‌است. به گمانم از آثار شیعیان عجم باشد.
ویرانی آرامگاه‌ها
وهابیان در ۸ شوال ۱۳۴۴ آرامگاه امامان بقیع را ویران کردند.[۱۰] که به این روز یوم الهدم می‌گویند.
تا آن زمان بر روی مزارهای پیشوایان و دیگر بزرگان اسلام که در مدینه مدفون بودند گنبدها و بناهایی قرار داشت. پیشوایان بقیع در بقعه بزرگی که به‌طور هشت ضلعی ساخته شده بود و اندرون و گنبد آن سفیدکاری شده بود مدفون بودند. پس از تسلط وهابیان بر مدینه آنها آرامگاه‌هایی که بر روی قبور قرار داشت را از بین بردند. در پی این رویداد بارگاه امام حسن مجتبی، امام سجاد، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام ویران شد و علاوه بر آن مقبره خدیجه همسر، عبدالله بن عبدالمطلب پدر و آمنه مادر محمد (در جنت المعلی واقع در مکه) نیز به‌طور کامل ویران شد.
این اقدام وهابیان اعتراضاتی را در پی داشت.
تا کنون چهار مستند تاریخی و پژوهشی بر اساس اسناد تاریخی توسط گروه مردم نهاد (NGO) گروه مردمی بهشت بقیع ساخته شده‌است که می‌توان آنها را به عنوان اولین مستندها در این خصوص معرفی کرد به ترتیب سال ساخت عبارتند از: «بهشت ماندنی است» و «پنجره‌های بهشت» و «پنجره فولاد بهشت» و «پایان یک سکوت». گروه مردمی بهشت بقیع علاوه بر کارهای رسانه ای در خصوص اسناد تاریخی تخریب پژوهش‌های مختلفی انجام داده‌است.
تصاویر
پانورامایی از نمای امروزی بقیع
نمای پیش از تخریب آرامگاه‌ها
۱. بیت‌الاحزان
۲. آرامگاه چهار امام شیعیان
۳. دختران محمد
۴. همسران محمد
۵. عقیل و عبدالله بن جعفر
۶. مالک و نافع
۷. ابراهیم فرزند خردسال محمد
۸. حلیمه سعدیه
۹. ابوسعید خدری
۱۰. عثمان خلیفه سوم
ضریح چهار امام شیعه پیش از تخریب به وسیله حکومت سعودی، به ترتیب از راست به چپ حسن مجتبی، علی بن حسین، محمد باقر و جعفر صادق
قبر جلو فاطمه بنت اسد ، چهار قبر پشت آن راست به چپ حسن مجتبی، علی بن حسین، محمد باقر و جعفر صادق و قبر تکی سمت راست عباس عموی محمد
حلیمه دایه محمد
قبور قسمت سمت راست همسران محمد، چپ به راست: جویریه، ام‌سلمه، زینب دختر جحش، زینب دختر خزیمه، سوده، حفصه، صفیه، ام‌حبیبه، عایشه دو قبر سمت چپ عقیل بن ابیطالب (چپ) و عبدالله بن جعفر (راست)
ابراهیم پسر محمد
عثمان خلیفه سوم
مالک بن انس و نافع مدنی
نشان درگاه درگاه اسلام
پی‌نوشت
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بقیع موجود است.
تاریخ حرم ائمه بقیع / ص۶۱
کرباسی - دائرةالمعارف حسینی.
عباس القمی، سفینة البحار، ج 5، ص 127.
ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۲۶–۱۲۷.
نجمی، تاریخ حرم ائمه بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۳۹۴.
ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، ص 174.
جلال معاش، الحسین (ع) والوهّابیّة، ص ٤٥٣.
سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی، ص۲۳۸
رحله ابن جبیر، ص۱۷۳
«قبور ائمه بقیع چگونه تخریب شد؟». پایگاه خبری افکارنیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۷ اوت ۲۰۱۲.
منابع
آثار اسلامی در مدینه و مکه
پایگاه خبری تحلیلی بقیع
پایگاه اربعین
قدیمی‌ترین تصاویر از قبرستان بقیع
نبو
بيت الاحزان
برگزاری نشست علمی «بازشناسی ماهیت تاریخی بیت الاحزان در بقیع
تاريخ : ۱۳۹۸/۱۲/۰۳ | کد : ۲۲۴۸۴ | بازدید : ۴۰۰
برگزاری نشست علمی «بازشناسی ماهیت تاریخی بیت الاحزان در بقیع»
برگزاری نشست علمی «بازشناسی ماهیت تاریخی بیت الاحزان در بقیع»
اولین نشست علمی از سلسله نشست‌های بقیع پژوهی با موضوع «بازشناسی ماهیت تاریخی بیت الاحزان در بقیع»، به همت واحد بقیع‌پژوهی پژوهشکده حج و زیارت روز پنج شنبه اول اسفند ماه ۱۳۹۸ در سالن جلسات پژوهشکده برگزار شد.
اولین نشست علمی از سلسله نشست‌های بقیع پژوهی با موضوع «بازشناسی ماهیت تاریخی بیت الاحزان در بقیع»، به همت واحد بقیع پژوهی پژوهشکده حج و زیارت برگزار شد.
در این نشست آقای احمد خامه یار به‌عنوان ارائه‌دهنده، پس از طرح کلیات و شواهدی درباره پدیده تغییر ماهیت تاریخی اماکن مشهور در باور عامه، در طول زمان، به ذکر مثال‌هایی ازجمله بقعه‌های اميران صفوي قم پرداخت که بعدها به‌عنوان شخصیت‌های اشعري سده دوم هجري معروف شده بودند. وی سپس٬ به ارائه نظريه خودپرداخت که بر اساس آن بقعه‌اي را که پيش از آخرين تخريب بقيع به‌عنوان (بيت الاحزان) خوانده مي‌شد مکان دفن فاطمه بنت اسد و مسجد فاطمه دانست ٬ این نظریه با توجه به شواهد تاريخي و گزارش‌های متعدد سفرنامه نويسان و جغرافيدانان و ديگر دانشمندان اسلامي از قرن دوم به بعد مطرح شد که بر اساس آن، این مکان از قرن پنجم به بعد به‌عنوان بيت الاحزان شناخته‌شده است و در سفرنامه‌های قرن اخير و تحت تأثير آنان در افکار عمومي نيز به اين نام و نام‌های مشابهي چون بیت الحزن، قبة الحزن، مسجد الحزن شهرت يافته است.
خامه یار در مطالب خود به شواهدي از آثار معتبر و قدیمی چون سفرنامه ابن جبیر؛ الاشارات الی معرفة الزیارات هروی؛ لطائف الاذکار ابن مازه؛ احياءالعلوم غزالی؛ اخبار المدينه ابن شبه و رساله جغرافیایی بسیار قدیم که مؤلف آن ناشناس ولی متعلق به حوزه اندلس و مغرب است٬ استناد کرد.
در ادامه این جلسه، حجت‌الاسلام دکتر عمار ابوطالبی به‌عنوان ناقد٬ ضمن موافقت با اصل نظريه آقاي خامه‌يار، نقد روشي خود را با ارائه شواهد بيشتر درباره اين نظريه مطرح کرد. وي با اشاره به نظريه خود درباره حدود خانه اميرالمـؤمنين در بقيع٬ بيت الاحزان را قسمت مسجد فاطمه زهرا سلام‌الله عليها در خانه اميرالمؤمنين در بقیع و هم‌زمان مزار فاطمه بنت اسد سلام‌الله عليهم اجمعين دانست که در روايت منقول از شيخ صدوق نيز به آن اشاره‌شده است.
ابوطالبي عنوان «بيت الاحزان» را برآمده از فضاي فرهنگي سياسي حاکم بر مورخان مدينه دانست که درصدد محو آثار اهل‌بیت در مدينه بوده و باعث شده تا مسجد منسوب به حضرت فاطمه سلام علیها تبديل به مکان سوگواري آن حضرت براي رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله معرفي شود. وی در ادامه پندار بيت الاحزان حضرت فاطمه سلام‌الله عليها را مستند به روايتي دانست که مرحوم مجلسي تصريح می‌کند آن را از کتابي غیر معتمد نقل کرده است و معتبر نيست.
در ادامه جلسه آقایان خامه یار و ابوطالبی به سـؤالات و اشکالات حاضران در جلسه پاسخ گفتند.
در پايان جلسه، دبیر جلسه حجت‌الاسلام دکتر نجاتی، مدير واحد بقيع پژوهي نيز نتيجه اين جلسه را ارائه دلايل و شواهد متعدد تاريخي دانست که اثبات‌کننده انتساب بقعه بيت الاحزان به حضرت صديقه طاهره، با کارکرد مسجد فاطمه زهرا و مزار فاطمه بنت اسد است. وی در نقد بی‌اعتبار دانستن گزارش مجلسي٬ شواهد موجود در گزارش‌های ابن جبير و ديگرکساني را که از بيت الحزن یادکرده بودند مانع از امکان نفي تاريخي باور بيت الاحزان دانست و وجود فاصله حدود ۳۰ متر ميان بقعه بيت الاحزان و قبر ائمه و عباس عمومي پيامبر که متون تاريخي قبر فاطمه بنت اسد را در جوار آنان گزارش کرده‌اند مانع از يکي دانستن بقعه بيت الاحزان با قبر فاطمه بنت اسد دانست. امری که حاضران نيز به‌عنوان اشکال به ارائه‌دهندگان طرح کرده بودند. نجاتي همچنين اشاره هم‌زمان به مسجد فاطمه و قبر فاطمه بنت اسد سلام‌الله علیهما در منابع مورد استشهاد را باعث قوت گرفتن فرضيه مخالف ارائه‌دهندگان دانست که موردتوجه کافي آنان قرار نگرفته است.
مشروح مذاکرات این نشست در آینده نزدیک در سایت جنت البقیع منتشر خواهد شد.