الجذر الأصم يا شبهه كل خبري كاذب
فهرست مباحث منطق
فهرست علوم
پارادوکس
الذريعةإلى تصانيف الشيعة، ج 5، ص: 92
384: الجذر الأصم
رسالة في تحقيق المغالطة المعروفة بالجذر الأصم «1» لسيد المحققين المير صدر الدين محمد الدشتكي الحسيني المتوفى (903) أوله (بعد حمد من عليه تيسير العسير يسير) توجد نسخه منه بخط تلميذ المصنف و المجاز منه المولى الحاج محمود النيريزي كتبه في حياة أستاذه رأيته ضمن مجموعة نفيسة فيها سبع و خمسون رسالة كلها بخط النيريزي المذكور في مكتبة الحاج السيد نصر الله التقوي بطهران
--------------------------
«1» الجذر من مسائل علم الحساب المهمة فإنهم يسمون العدد الذي يضرب في نفسه مرة واحدة جذرا تربيعيا، أو مرتين فتكعيبيا، و حاصل الضرب مجذورا، فإن كان العدد المضروب في نفسه عددا صحيحا كما في ضرب الثلاثة في نفسها مرة حيث يحصل تسعة، و مرتين حيث يحصل سبعة و عشرين فيسمى عندهم ذلك العدد جذرا منطقا، و إن لم يكن العدد المضروب في نفسه عددا صحيحا كالعدد الذي إذا ضرب في نفسه حصل عشره فيسمى ذلك العدد بالجذر الأصم و قد يطلق الجذر الأصم بعلاقة المشابهة في تعسر حله على المغالطة المشهورة المنسوبة إلى ابن الكمونة، و هي في قول من يقول( كل كلامي في هذا اليوم كذب) مع أنه لا يقول في تمام اليوم غير هذا الكلام، و ذلك لأنه يشمل عمومه شخص كلامه هذا فيكون قوله( كل كلامي كذب) أيضا كذبا و غير مطابق للواقع، و يلزم من كون هذا الكلام بشخصه كذبا أن يكون كلامه في هذا اليوم صدقا، يعني أنه يلزم من كونه كذبا عدم كونه كذبا، و يلزم من إثبات الحكم نفيه، و من وجود الشي ء عدمه، و كلها توال باطلة، و الجواب عن هذا الإشكال صار معركة للآراء بين العلماء، و الفوا في تحقيقه رسائل، مثل حسرة الفضلاء للخفري و حل مغالطة الجذر الأصم للمولى جلال الدواني كما يأتي في الحاء و غيرهما و حكى المولى خليل القزويني في شرح عدة الأصول عن بعض أفاضل خراسان أنه عرضت هذه الشبهة على الإمام الرضا ع في خراسان فأجاب عنها بجوابين لكن الأسف أنه لم يحفظ عنه، و لازم كلامه قدم هذه الشبهة، و كون انتسابها إلى ابن كمونة من المشهورات التي لا أصل لها
الذريعةإلى تصانيف الشيعة، ج 7، ص: 13
56: حسرة الفضلاء
في تحقيق الجذر الأصم، و هو شبهة ابن كمونة في (كل كلامي كاذب) للمولى شمس الدين محمد بن أحمد الخفري المتوفى يوم الأحد الثامن و العشرين من صفر (942) كما أو (957) في التكملة أرخ على ظهر بعض تصانيفه أوله [الحمد لله رب العالمين- إلى قوله- محمد و آله الطاهرين) رتبه على مقدمه و مقصدين، رأيت نسخه منه في مكتبة (الخوانساري) و يوجد مع إثبات الواجب له في (الرضوية).
الذريعةإلى تصانيف الشيعة، ج 7، ص: 68
حل الجذر الأصم
للخفري. مر بعنوان (حسرة الفضلاء) في (ص 13) و مر بعنوان الجذر الأصم للدشتكي في (ج 5- ص 92)، و تأتي بعنوان حل شبهة و حل المغالطة أيضا.
محمد مرتضی
سه‌شنبه ۱۰ دسامبر, ۱۵:۰۷
استاد یکی از دوستان در مورد پارادوکس دروغگو یا شبهه جذر اصم سوالی داشتند میخواستند ببینند شما به آن پرداخته اید که مراجعه به نوشته داشته باشند؟ در این مورد نظری دارید؟
۱۵ دسامبر ۲۰۲۴, ۲۳:۳۳ (۱۲ روز پیش)
سلام علیکم شبهه جذر اصم یکی از مصادیق گروه پارادوکسهای خودارجاع است، و شاید بتوان چواب داد که در نفس خبر حاکی، خودش هنوز تحصل ندارد تا سؤال کنیم که شامل خودش میشود یا خیر؟ پس اگر تمام خبرهای او غیر از این خبر، همگی دروغ باشد، این خبر راست است، و این راست بودن سبب نمیشود که خودش دروغ شود، چون تنها غیر خودش را شامل است، حتی اگر به جای «کل خبری کاذب» بگوید «من دروغگو هستم» هم میتوان چنین جواب داد، و کذا اگر بگوید: «خبری که امروز میگویم دروغ است» و غیر این سخن چیزی نگوید، چون به هر حال اصلا خودش را شامل نیست، و در متطق سه ارزشی میتوان گفت نه شامل خودش هست و نه نیست، چرا؟ چون از سنخ مخبرعنه نیست، مثل اینکه میتوان گفت شیرینی نه زوج است نه فرد، و یا استحاله تناقض نه موجود است و نه معدوم، و یا «مجموع الف و ب میشود پنج» نه صادق است و نه کاذب.
به هر حال شبهه سنگینی است و مناقشات ادامه دارد، و در فدکیه این صفحه را سابقا ایجاد کردم ولی فرصت نشده تکمیل کنم:
http://amafhhjm.ir/wp/almobin/Amafhhjm/q-tfs-027-016-manteq/q-tfs-027-016-manteq-paradox-00010.html
التماس دعا دارم
محمد مرتضی
۲۳ دسامبر ۲۰۲۴, ۱۵:۴۲ (۴ روز پیش)
این متن را دوست ما درباره سوال پارادوکس فرستادند:
سلام و ادب خدمت استاد عزیز
ممنون که وقت گذاشتن و پاسخ دادید لکن چند نکته وجود دارد که اگر توجه کنید ممنون میشوم.
اولا بر فرض که تمام گزاره هایی که فرمودید شامل خودشان نشوند و تناقض لازم نیاید، اما در تقریر غدی و امسی گزاره ها بدون اینکه شامل خود بشوند تناقض لازم می آید مثل: جمله ی فردایم راست است. فردا میگویم: همان جمله ی دیروزم دروغ است.
ثانیا صدق یعنی مطابقت با واقع و کذب یعنی عدم مطابقت با واقع. پس هر کجایی که خبری باشد حتما باید صدق یا کذب باشد زیرا اگر هیچ کدام نباشند ارتفاع نقیضین یا ارتفاع ملکه و عدم ملکه در جایی که شانیتش است لازم می آید مثل اینکه بگوییم زید نه کور است و نه بینا.
ثالثا منطق سه ارزشی منطق غلطی است زیرا میگویند که خبرها صادق یا کاذب یا لاصادق و لاکاذب می باشند زیرا در پارادوکس ها نمیشود قائل به صدق یا کذب آنها شد زیرا عدم آنها لازم می آید و این تناقض است. پس فی الواقع آنها تسلیم پارادوکس شده اند و دست از مبنا اولیه شان که هر خبری یا صادق یا کاذب است برداشته اند.
اگر نکته و جواب دیگری به نظرتون رسیدم، مشتاقانه آماده شنیدن هستم.
ممنون التماس دعای مخصوص.
محمد مرتضی وشنبه ۱۶ دسامبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۶:۵۷
۲۶ دسامبر ۲۰۲۴, ۲۳:۴۱ (۱ روز پیش)
سلام علیکم
و ایاکم أسعد الله ایامکم
۱- خود شمولی میتواند غیر از خودارجاعی باشد، صرف نظر از این، میتوان گفت که این دو جمله فردا و دیروز و یا پشت و روی برگه، بالدقة گزاره‌نما هستند.
۲- ممکن است گفته شود که در موارد خودارجاع اساسا خبری نداریم تا ارتفاع نقیضین لازم آید.
۳- برای ارزش سوم میشود مواردی ذکر کرد، مثلا در ارتفاع وجود و عدم میتوان گفت که هر چند خود تناقض همیشه معدوم است اما استحاله تناقض به عنوان یک واقعیت آیا موجود است یا معدوم؟ و اگر موجود است آیا واجب الوجود است یا ممکن الوجود؟ و کذا ارتفاع صدق و کذب میتوان به مثل معادلات سیالة مثال زد، مثلا a+b=8 آیا صادق است یا کاذب؟ دقت شود که این مثل a+b=c نیست که ممکن است گفته شود یک گزاره‌نما است.
و الامر بعد فیه هنات
التماس دعا