بسم الله الرحمن الرحیم
فهرست علوم
علوم کامپیوتر
آنتولوژی
هوش مصنوعي
آنتولوژی
Ontology (information science) --- أنطولوجية (علم المعلومات) --- پایگاه شناخت
به منظور آغاز به ساخت و گسترش وب معنی‌نگر، باید تا حدّ امکان قادر باشیم تمامی موجودات (entities) و مفاهیم (concepts) و نیز روابط و اتّصالات آنها با یکدیگر را به صورت مدل‌هایی مجرد به زبان‌هایی که برای رایانه‌ها قابل درک است بیان نماییم. در علوم رایانه این گونه مدل‌های مجرد ماشینی را پایگاه شناخت نامیده‌اند که برآمده از مفاهیم و ایده‌های قدیمی‌تر و ژرف‌تر آن در فلسفه‌است.
Entity---موجودیت----كيان
موجودیت (به انگلیسی: Entity) به چیزی خیالی یا واقعی گفته میشود که به ذات خویش وجود دارد. پیش فرضی وجود ندارد که زندگی یک موجودیت است.
در اقتصاد، موجودیت به یک فرد، سازمان، گروه یا شرکا گفته میشود که ممکن است به فعالیت کسب و کار بپردازند.
Entity–relationship model---مدل موجودیت–رابطه---طريقة الكيانات والعلاقات
مدل موجودیت-رابطه(به انگلیسی: Entity–relationship model) یا مدل ای-آر، نوعی مدل‌سازی داده است که در آن سعی شده به داده‌ها از دید کسب و کار یا نیازمندی‌های عملیاتی نگاه کند. قسمت اصلی این مدل،موجودیتها هستند که با خطوطی که بیانگر رابطه‌ها هستند به یکدیگر متصل میشوند.
https://www.w3.org/TR/owl-guide/
Semantic Web ---وب معنایی --- ويب دلالي
Artificial intelligence----هوش مصنوعی، هوش صناعی یا هوش ماشینی (به انگلیسی: Artificial Intelligence)----ذكاء اصطناعي
Data type----نوع بيانات----نوع داده
آنتولوژي (هستي شناسي)
می توان گفت که آنتولوژی یک نمایش رسمی از مفاهیم و روابط موجود بین آنها می باشد. هر آنتولوژی از بخشهای زیر تشکیل می شود:نام توضیح
Classes (کلاس ها) به مجموعه ای از individualها گفته می شود که دارای ویژگی های مشترک می باشند.
Properties (ویژگی ها) رابطه بین individualها و یا رابطه بین یک individual و یک مقدار داده ای را مشخص می کند.
Individuals (نمونه ها) به نمونه ای از یک کلاس گفته می شود که بوسیله properties به یکدیگر و یا مقادیر داده ای مرتبط می شوند.
Resource Description Framework---إطار توصيف الموارد----آردی‌اف یا چارچوب توصیف منابع
آردی‌اف یا چارچوب توصیف منابع (Resource Description Framework - RDF) نوعی مدل داده‌ای است که برای ذخیره و بازیابی معنای قابل پردازش توسط ماشین بکار می‌رود. معنا نسبت به اطلاعات در سطح انتزاعی بالاتری قرار می‌گیرد و هدف از RDF امکان‌پذیر کردن تفکر ماشینی‌ست. RDF/XML نمایش مدل داده‌ای RDF به زبان XML می‌باشد. محتوای معناییِ ذخیره شده در یک فایل RDF، بوسیله‌ی زبان اسپارکل قابل بازیابی است.
به زبان ساده، آردی‌اف مدلی‌ست مبتنی بر گراف که از آن به منظور توصیف منابع اینترنتی (نظیر صفحات وب و پیام‌های ای‌میل) و نیز چگونگی ارتباط این منابع با یکدیگر استفاده به عمل می‌آید.
یوآرآی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
یوآرآی یا شناسانهٔ منبع یکسان[۱] (به انگلیسی: URI) در علوم رایانه به رشته‌ای از نویسه‌ها گفته میشود که برای شناسایی یک نام یا منبع روی اینترنت بکار می‌رود. چنین شناسه‌ای این امکان را فراهم می‌کند تا منابع مختلف روی یک شبکه (معمولاً جهان وب) با یکدیگر به وسیلهٔ قراردادهایی مشخص، تعامل داشته باشند.[۲] رایج‌ترین شکل یوآرآی نشانی وب است.
رابطه بین URN, URL و URI
رابطه بین URL(یوآرال)، URN(یوآران) و URI(یوآرآی)
URN شبیه اسم یک شخص عمل می‌کند در حالی که URL آدرس خیابان شخص را بازسازی می‌کند. به عبارت دیگر URN هویت شی را مشخص می‌کند در حالی که URL روشی برای پیدا کردن آن را فراهم می‌کند.
شما:
Schema---الگو، مدل.طرح، خلاصه ، نمودار، شکل، نونه ، صفت.
اسکیم:
Scheme---ترفند-برنامه ، طرح، نقشه ، ترتیب، رویه ، تدبیر، تمهید، نقشه طرح کردن ، توطئه چیدن .
Scheme (mathematics)---- a concept in algebraic geometry
The word schema comes from the Greek word σχήμα (skhēma), which means shape, or more generally, plan. The plural is σχήματα (skhēmata). In English, both schemas and schemata are used as plural forms.
اسکیم به معنای پروتکل به کار رفته:
The URI comprises:
A non-empty scheme component followed by a colon (:), consisting of a sequence of characters beginning with a letter and followed by any combination of letters, digits, plus (+), period (.), or hyphen (-). Although schemes are case-insensitive, the canonical form is lowercase and documents that specify schemes must do so with lowercase letters. Examples of popular schemes include http, https, ftp, mailto, file, data, and irc. URI schemes should be registered with the Internet Assigned Numbers Authority (IANA), although non-registered schemes are used in practice.[b]
http://onto.ir/blog/intro/ontology
بیایید یک آنتولوژی برای یک حوزه‌ی خاص بسازیم: مثلا دانشگاه‌ها. چه مفاهیمی در یک دانشگاه وجود دارد؟ دانشجویان، استادها، درس‌ها، دانشکده‌ها. همه‌ی ما این را قبول داریم. درست است؟ به این می‌گویند ادراک مشترک. حالا این مفاهیم چگونه به هم مرتبط هستند؟ یک دانشجو برای شرکت در کلاسهای یک درس ثبت‌نام می‌کند. یک استاد، یک درس را تدریس می‌کند. یک درس توسط یک دانشکده ارائه میشود. این‌ها همه خصوصیات صریح و واضحی از مفاهیمی هستند که درباره‌شان صحبت می‌کنیم. ساده که بگوییم: به مجموعه‌ی این مفاهیم در یک حوزه (دانشگاه)، رابطه‌های بین آنها و محدودیت‌های هر یک، آنتولوژی می‌گویند.
فایل وورد سعید پارسا:
هر Property یک دامنه (Domain) و یک برد (Range) دارد. میتوان گفت یک property عناصر موجود در دامنه خود را به عناصر موجود در برد خود مرتبط می‌کند. دامنه عبارتست از مجموعه عناصری که آنproperty به آنها تعلق می‌گیرد و برد عبارتست از مجموعه عناصری که به عنوان مقادیر آن property میتواند استفاده شود.
مثلا در هستان شناسی Family، یک Data Property به نام hasName می‌سازیم که دامنه آن Human و برد آن نوع رشته (String) می‌باشد. یا یک Object Property به نام hasAunt می‌سازیم که دامنه آن Human و برد آن Woman میشود. در ادامه چگونگی تعیین خواص ویژگی ها توضیح داده شده است.
1- Functional Property
یک property میتواند functional باشد بدین معنی که تک مقداری است و نمی‌تواند چند مقدار داشته باشد. به عنوان مثالproperty ، hasMather یک functional property است چون هر شخص فقط یک مادر دارد. یا به عنوان مثالproperty ، hasChild نمی‌تواند یک functional property باشد، چون یک پدر میتواند چند فرزند داشته باشد.
2- Inverse property
یک property میتواند inverse یا وارون داشته باشد و وارون یک property خودش یک property است. بدین معنی که اگر یک property داشته باشیم که عنصر a را به عنصر b مرتبط می‌کند سپس وارون آن property عنصر b را به عنصر a مرتبط می‌کند. به عنوان مثال property ، hasParent دارای property وارون hadChild می‌باشد.
نکته1: اگر در یک property دامنه و برد تعیین شود آنگاه در property وارون جای دامنه و برد عوض میشود. این استنتاج توسط موتور استنتاج انجام میشود.
نکته2: اگر در محیط protégé یک بخش را به صورت صریح مشخص کنیم آنگاه پیغامی‌که به صورت hint نمایش داده میشود شامل کلمه asserted in و اگر توسط موتور استنتاج بدست آمده باشد پیغام inferred نمایش داده میشود.
نکته3: اگر بخواهیم از موتور استنتاج بپرسیم که روی چه منطقی این استنتاج را انجام داده است، روی علامت سوال (؟) کلیک می‌کنیم تا دلایل خود را برای این استنتاج نشان دهد.
3- Inverse Functional Propertiy
یک propertiy میتواند Inverse Functional باشد اگر وارون آن Functional باشد. مثلا property ، isMotherOf یک inverse Functional است چون وارون آن یعنی hasMother یک functional property است.
4- Transitive Property
یک propertiy میتواند متعدی(Transitive ) باشد، اگر این property عنصر a را به b مرتبط می‌کند و همچنین عنصر b را به عنصر c مرتبط می‌کند میشود استنتاج کرد که آن property عنصر a را به عنصر c مرتبط می‌کند. به عنوان مثال property ، hasAncestor یک Transitive Property است چون اگر Ali دارای جد Reza و Reza نیز دارای جد Naser باشد آنگاه میتوان استنتاج کرد که Ali دارای جد Naser است.
5- Symmetric Property
یک propertiy میتواند متقارن (Symmetric) باشد بدین معنی که اگر این property عنصر a را به b مرتبط می‌کند میتوان استنتاج کرد که عنصر b را به عنصر a مرتبط می‌کند. به عنوان مثال property ، hasSibling یک Symmetric Property است چون اگر Ali دارای هم‌نیای Mohsen باشد آنگاه میتوان استنتاج کرد که Mohsen هم دارای هم‌نیای Naser است.
6- Asymmetric Property
یک propertiy میتواند نامتقارن (Asymmetric) باشد بدین معنی که اگر این property عنصر a را به b مرتبط می‌کند میشود استنتاج کرد که آن property نمی‌تواند عنصر b را به عنصر a مرتبط کند. به عنوان مثال property ، isChildOf یک Asymmetric Property است، چون اگر Ali فرزند Reza باشد آنگاه میتوان استنتاج کرد که Reza فرزند Ali نیست.
7- Reflexive Property
یک propertiy میتواند بازتابی(Reflexive) باشد بدین معنی که هر عنصر با خودش در ارتباط است. مثلا property ، know یک Reflexive Property است چون هر شخصی خودش را می‌شناسد.
8- Irreflexive Property
یک propertiy میتواند غیربازتابی(Irreflexive) باشد بدین معنی که اگر این property عنصر a را به b مرتبط می‌کند، اگر فقط a و b یکی نباشند و دو شی متفاوت باشند. مثلا property ، isMotherOf یک Irreflexive Property است اگرZahra مادر است آنگاه Zahra نمی‌تواند مادر خودش باشد.
........
در ابزار Protege اهم موجودیتها(Entities) عبارتند از:
◦ مفاهیم(کلاسها)
▪ سلسله مراتب مفاهیم(کلاسها)
◦ ویژگیها(Properties)
▪ سلسله مراتب ویژگیها
◦ نمونهها(Individuals)
یک مفهوم(کلاس) به مجموعهای از نمونهها اطلاق میگردد. یک نمونه میتواند متعلق به چند کلاس باشد. در برگه Classes از ابزار Protege میتوان برای تعریف کلاسها و سلسله مراتب آنها اقدام کرد. در تعریف کلاسها میتوان محدودیتهایی(Constraints) را در نظر گرفت. به طور کل سه نوع محدودیت قابل تعریف است:
• محدودیت کمیت که خود شامل 2 گونه میشود: محدودیت وجودی(Some) و محدودیت عمومی(Only).
• محدودیت کاردینالیتی(Cardinality)
• محدودیت مقدار
ویژگیها موجودیتهای مستقلی هستند که میتوانند بدون وجود کلاسهای خاص نیز وجود داشته باشند. ویژگیها یک نمونه از یک کلاس را به نمونهای از یک کلاس دیگر مرتبط میسازند. هر ویژگی از یک نمونه مبدا(Domain ) و یک نمونه مقصد(Range) متصل میشود. در برگه Object Properties از ابزار Protege میتوان برای تعریف ویژگیها اقدام کرد.
نمونه ها اطلاعات واقعي در پايگاه دانش ما هستند. بطور كلي، اين يك ايده خوب براي اطمينان از صحت پروژه است. ميتوان شمار بسياري از نمونه ها را قبل از اجرا در پروژه وارد كرد. در برگه Individuals میتوان به ساخت نمونهها پرداخت.
همچنین در برگه Data Property، رابطه میان نمونهها و مقادیر داده مشخص میشود. در ادامه
در قسمت Characteristics نوع ارتباط تیک زده میشود که میتواند یکی از موارد زیر باشد:
• تابعی
• تابعی برعکس
• تعدی
• متقارن
• نامتقارن
• خود بازتابی
• بدون خود بازتابی
یکی از مهمترین برگهها در Protege، برگه Individuals است. در این برگه نمونهها معرفی میشوند. همچنین اینکه متعلق به کدام کلاس میباشند و نمونه مشابه(Same Individual as) یا غیر متشابه(Different Individuals) شان کدام است، تعیین میگردد. در قسمت Property assertions از این برگه ارتباط یک نمونه با نمونههای دیگر بر اساس ویژگیهایی که قبلا تعریف شدهاند، پایهریزی میشود. همچنین مقادیر مرتبط با این نمونه، بر اساس خصوصیات تعریف شده که قبلا در برگه Data properties معرفی شدهاند، آورده میشوند.