السید محمدجواد ذهنی تهرانی(1366 - 1423 هـ = 1947 - 2002 م)
السید محمدجواد ذهنی تهرانی(1366 - 1423 هـ = 1947 - 2002 م)
زندگی‌نامه سید محمدجواد ذهنی تهرانی
تاریخ انتشار : 1398/12/25
بازدید : 165
کشور : ایران
شخصیت‌شناسی سید محمدجواد ذهنی تهرانی
ولادت
سید محمدجواد ذهنى تهرانى، فرزند سید على، روز هشتم اسفند سال 1326، در شهر تهران و در خانواده اى اصیل چشم به جهان گشود. والده ایشان، مرحومه حاجیه خانم رفیعى(مشهور به خانم جان) که از اوتاد عصر خویش بود، عمر پربرکت خود را به آموزش قرآن و برگزارى جلسات مذهبى براى بانوان سپرى کرد.
تحصیلات
آیت الله ذهنى دوران کودکى و نوجوانى خود را در مقاطع ابتدایى و دبیرستان، با نمرات عالى و درجات ممتاز گذراند. به دلیل علاقه زیاد به مسائل مذهبى، در مجالس مواعظ مرحوم«حاج شیخ مهدى معزالدوله» شرکت مى نمود. تأثیر نفس گرم آن مرد خدایى، در روح ایشان، به اندازه اى بود که مسیر زندگى ایشان را تغییر داد، به طورى که در آغازین روزهاى دوران جوانى پا به عرصه علوم دینى گذاشت. سید محمدجواد، به شوق تحصیل علوم دینى، در سال آخر دبیرستان، درس را رها کرد و دروس حوزوى را در مدارس علمیه تهران، زیر نظر استادانى بزرگ آغاز نمود و پس از به پایان رساندن دروس سطح، در سال 1351 ش، وارد حوزه علمیه قم گردید. ایشان افزون بر دروس متداول حوزه، توانایى به سزایى در علوم غریبه، به ویژه علم رمل بدست آورد؛ به طورى که زبانزد متخصصان این فن شد. معظم له به علت تعهد خود به استادش، در این زمینه هیچ گونه شاگردى نپذیرفت.
اساتید
برخى از اساتید ایشان، آیات عظام: سید احمد خوانسارى، سید محمدرضا گلپایگانى، سید کاظم شریعتمدارى، سید شهاب الدین مرعشى نجفى، شیخ محمدعلى اراکى و علامه ابوالحسن شعرانى، و بزرگانى چون: آیت الله سید رسول موسوى تهرانى، حاج شیخ حسین کنى، حاج شیخ راضى تبریزى و حاج شیخ محمدتقى مجلسى بودند.
آیت الله موسوى تهرانى که استاد دروس حاشیه ملاعبدالله، شمسیه، مطوّل و رسائلِ آیت الله ذهنى بودند، درباره شاگردش، جمله اى شنیدنى دارد:«در مدت 47 سال تدریس، شاگردى به این درجه از هوش، استعداد و تقوا نداشته ام. به عنوان نمونه، بحث قطع کتاب رسائل را که بنده به طور معمول، در پنجاه و شش جلسه تدریس مى نمایم، ایشان در طى شش جلسه نزد من فراگرفتند».
شروع به تألیف و تقریر در کنار آموزش و پرورش طلاب
استاد به واسطه استعداد سرشار، از ابتداى طلبگى تألیف و تقریر را آغاز نموده، در طول عمر کوتاه، ولى پربرکت خود، بیش از 44 عنوان در 170 جلد کتاب را از خود به یادگار نهاد. نخستین تألیف، کتاب«درّة الثمینه(شرح عربى بر صمدیه)» و اولین تقریر ایشان، کتاب«صلاة جمعه(تقریر درس آیت الله شیخ محمدتقى مجلسى)»، به زبان عربى است. همچنین معظم له، همزمان با تحصیل و تألیف، تدریس را نیز شروع کرده، در مدت بیش از 35 سال، در زمینه هاى مختلف، شاگردان بسیارى را تربیت نمود. طلاب علوم دینى بیش از 15 سال، از درس خارج فقه و اصول ایشان استفاده بردند. آیت الله ذهنى در برخى از فصول تحصیلى، روزانه 14 درس از مقدمات تا سطوح عالیه را تدریس مى کرد. در باره تألیفات ایشان، لازم است که چهار نکته دانسته شود:
1. هدف ایشان از تألیف و شرح کتابهاى حوزوى، راهنمایى و کمک به طالبان علم بود که در مقدمه یکى از کتابها، به این موضوع اشاره مى کند:«در این کتاب سعى نمودم نکات و رموزات را به زبانى ساده و روشن بیان کنم، تا تمام محصلان بتوانند از آن استفاده نموده، احیاناً اگر در نقطه و مکانى باشند که از فیض درس استاد محروم هستند، با راهنمایى این کتاب، مشکلات متن حل شده، به حضور در جلسه درس نیازى نداشته باشند»؛
2. ایشان داراى ذوقى سرشار و قلمى توانا بود. مطالب را تنها یکبار مى نوشت و دیگر بازنویسى و اصلاح نمى کرد؛ به طورى که در نوشته هایش، به ندرت خط خوردگى یا حذف و اضافه دیده مى شود؛
3. ایشان خط زیبایى داشت و دو کتاب«تحفة الأحباب» و«اللّباب»، در یک نوبت، با دست خط ایشان، در کتاب فروشى کتبى نجفى به طبع رسید؛
4. براى اینکه کتابها با قیمت ارزانترى به دست خوانندگان و مشتاقان علم برسد، با وجود نیاز مالى، در بیشتر موارد از ناشران کتابهایش حق التألیف نمى گرفت.
تألیفات
آثار ایشان عبارت اند از:
1. الکلام اللّطیف(شرح فارسى بر تصریف، 1 جلد)؛
2. الإفاضه(شرح فارسى بر هدایه، 1 جلد)؛
3. الدّرة الثمینه(شرح عربى بر صمدیه، 1 جلد)؛
4. کلمات العلویه؛(شرح فارسى بر صمدیه، 1 جلد)؛
5. المباحث النّحویه(شرح فارسى بر سیوطى، 4 جلد)؛
6. الآثار الباقیه(شرح فارسى بر حاشیه ملاعبدالله، 1 جلد)؛
7. اساس الصّرف(مشتمل بر امّهات علم صرف، به فارسى، 1 جلد)؛
8. أنیس الطالبین(ترجمه آداب المتعلمین، 1 جلد)؛
9. قواعد صرف و نحو، و روش تجزیه و ترکیب(1 جلد)؛
10. گنجینه ذهنى(مشتمل بر اصطلاحات علوم، 1 جلد)(ناتمام)؛
11. الکلام الغنى(شرح فارسى بر باب اوّل مغنى، 2 جلد)(ناتمام)؛
12. الکلام الغنى(شرح فارسى بر باب رابع مغنى، 1 جلد)؛
13. توضیح المبانى(شرح فارسى بر مختصر المعانى، 6 جلد)؛
14. تفصیل الفصول(شرح فارسى بر معالم الأصول، 3 جلد)؛
15. بیان المراد(شرح فارسى بر جلد اول اصول الفقه، 3 جلد)؛
16. منهج الهدایه(شرح فارسى مصور بر مبحث وقت و قبله لمعه، 1 جلد)؛
17. المباحث الفقهیه(شرح فارسى بر شرح لمعه، 30 جلد)؛
18. تشریح المقاصد(شرح فارسى بر رسائل، 6 جلد)(ناتمام)؛
19. تشریح المطالب(شرح فارسى بر مکاسب، 8 جلد)(ناتمام)؛
20. تحریر الفصول(شرح فارسى بر کفایة الأصول، 6 جلد)؛
21. فصول المنطق(شرح فارسى بر لئالى مرحوم حاجى، 2 جلد)؛
22. فصول الحکمه(شرح فارسى بر الهیات منظومه، 3 جلد)؛
23. تحفة الأحباب(شرح فارسى بر تشریح الأفلاک، 1 جلد)؛
24. اللّباب(شرح فارسى بر خلاصة الحساب شیخ بهائى، 1 جلد)؛
25. المقامع(شرح فارسى بر جوامع الجامع طبرسى، 2 جلد)(ناتمام)؛
26. ترجمه کامل الزیارات ابن قولویه(1 جلد)؛
27. از مدینه تا مدینه(دوره کامل مقتل حضرت سیدالشهداء- علیه السلام-، 1 جلد)؛
28. رساله در صلوة جمعه؛(تقریر، 1 جلد)؛
29. تصحیح و تعلیق بر شرح نهج البلاغه ملا فتح الله کاشانى(2 جلد)؛
30. تصحیح و تعلیق بر رساله حقوق علامه مجلسى(1 جلد)؛
31. المباحث الأصولیه(یک دوره اصول فارسى، 1 جلد)؛
32. ترجمه علل الشرایع(2 جلد)؛
33. عناوین الأحکام(ترجمه و شرح متن لمعه، 4 جلد)؛
34. تصحیح و تعلیق بر گوهر شب چراغ(1 جلد)؛
35. ترجمه گوهر شب چراغ(1 جلد)؛
36. کشکول چهارده تایى ذهنى(1 جلد)؛
37. حل المسائل هدایه(1 جلد)؛
38. کیفیت اجراى صیغه نکاح(1 جلد).
آثار چاپ نشده
1. الفوائد النحویه فى ما یروى عن الائمة الاثنى عشریه؛
2. مدارک الأحکام(شرح فارسى بر شرایع الإسلام، 10 جلد)(ناتمام)؛
3. حاشیه بر عروة الوثقى سید محمدکاظم یزدى(ناتمام)؛
4. شرح و ترجمه کشف المراد(ناتمام)؛
5. شرح و ترجمه باب حادى عشر(ناتمام)؛
6. منطق مقدماتى(ناتمام).
ویژگیهاى اخلاقى
سید محمدجواد ذهنى بسیار صبور، مؤدب، باوقار و شهرت گریز بود. خیلى کم مى خوابید. حدود 2 ساعت قبل از اذان صبح بیدار و به عبادت و مطالعه مشغول بود. مناعت طبع عجیبى داشت. ایشان پس از هجرت به قم، تا سالیان دراز در محله هاى مختلف اقامت گزید و با وجود داشتن اقوام ثروتمند، دست نیاز به سوى کسى دراز نکرد.
سال 1368 ش با پافشارى اهالى و معتمدان محل، امامت جماعت مسجد حبیب الله بیگ(واقع در محله سيّدان) را پذیرفت. همواره در رفع مشکلات مردم، به ویژه افراد نیازمند تلاش مى کرد. قبول امامت مسجد حبیب الله بیگ، توسط این عالم بزرگوار داستانى شنیدنى دارد.
مرحوم سید محمود برقعى، متولّى مسجد، در این باره مى گوید:«شب قبل از ماه رمضان سال 1368 ش، امام جماعت قبلى مسجد با من خداحافظى کرد و گفت عازم تهران است و بعد از ماه مبارک هم نخواهد آمد. او از من خواست به فکر امام جماعت جدید باشم. متعجب ماندم چه کنم؟ به مردم چه بگویم؟ صبح با ناراحتى درب مغازه ام(در همسایگى مسجد) را باز کردم. آن روز صبح حاج آقا ذهنى براى نخستین بار به مغازه تشریف آوردند. دورادور ایشان را مى شناختم. سالها در محله سیدان ساکن بودند؛ اما خیلى کم از خانه خارج مى شدند. سلام و علیک کردیم. وقتى خواستند بروند، گفتم: حاج آقا حسابتان را تصفیه کردید! ایشان با تعجب گفتند: بچه هایم چیزى نسیه گرفته اند! گفتم: نه! ماه مبارک شروع شده است، ولى امام جماعت نداریم. براى اقامه نماز تشریف مى آورید مسجد؟ حاج آقا گفت: ما در منزل نماز جماعتى داریم. چند نفر طلبه براى نماز مى آیند. من هم با ناراحتى گفتم: هیچ مسأله اى نیست. من همین حالا در مسجد را قفل مى کنم و ظهر براى نماز به خانه شما مى آیم. اگر روز قیامت پرسیدند که چرا در خانه خدا را قفل کردى، مى گویم علّتش را از حاج آقا ذهنى بپرسید. ایشان خندیدند و گفتند: باشد آقا سيّد، مى آیم؛ اما فقط رمضان المبارک! ماه مبارک تمام شد. ایشان نماز عید فطر را در مسجد اقامه فرمودند. ظهر هم براى نماز جماعت تشریف آوردند. پس از نماز به من گفتند: آقا سيّد! ما به وعده خود وفا کردیم؛ یک ماه تمام شد! من هم خیلى خونسرد گفتم: یک ماه پیش که با شما صحبت کردم بیرون مسجد بود. اما حالا در خانه خدا هستیم. به جدّم قسم! باید به امامت خود در اینجا ادامه دهید. مردم شما را دوست دارند. اگر قبول نکنید، روز قیامت سر پل صراط جلوى شما را مى گیرم! حاج آقا مکثى کردند و سپس قبول نمودند. بعدها خودشان گفتند: وقتى از پل صراط صحبت کردى؛ بدنم به لرزه افتاد».
قابل ذکر است که معظم له با وجود توانایى کم و نیاز مالى، در مدت امامت خود، از متولى و اهالى مسجد نه تنها مبلغى را نپذیرفت، بلکه پیوسته در کارهاى خیر پیشقدم بود؛ حاج محمود برقعى در این زمینه گفت:«یک بار به مغازه آمد و گفت: خانه کوچکى براى یک خانواده نیازمند فراهم شده، بیشتر پول آن آماده است، اما هنوز کسرى دارد. بنده خدایى براى حج عمره ثبت نام کرده بود. فیش حج خود را فروخت و آن خانواده آبرومند صاحب خانه شد».
*عشق به اهل بیت(علیهم السلام)
آیت الله ذهنى تهرانى ارادت خاصى به معصومین(علیهم السلام)، به ویژه سيّد و سالار شهیدان حضرت امام حسین(علیه السلام) داشت و همیشه مهمترین مسأله در این دنیا را، کسب معارف اهل بیت(علیهم السلام) مى دانست. ایشان افزون بر اینکه همیشه پس از نماز صبح مداومت بر زیارت عاشورا داشت، در مصائب اهل بیت(علیهم السلام)، با تعطیل درس و پوشیدن لباس عزا، در مجالس روضه شرکت کرده، با ذوق و عبارات مخصوص خود، همیشه اطرافیان را متوجه مناقب بالاى اهل بیت(علیهم السلام) مى نمود.
از وصایاى ایشان به فرزند خود این بود:«من بعد از تسلط بر علوم مختلف، اعم از علوم غریبه و ... به شما سفارش مى کنم که در هر حاجتى، تنها به ذوات مقدسه معصومان(علیهم السلام) متوسل شوید که هرچه هست همانجا مى باشد».
ایشان پس از قبول امامت در مسجد، در بیشتر مواقع، مجالس روضه را به طور غیر مستقیم در مسجد حبیب الله بیگ برگزار مى کرد. استاد در مقدمه کتاب مقتل الحسین(علیه السلام) این گونه مى نویسد:«... با خود حدیث نفس مى نمودم که گیرم در تمام علوم و فنون، اثرى از خود به جاى گذاشتى و از هر بوستانى گلهایى چیدى؛ اگر در زمینه مصایب خامس آل عبا(علیه السلام) و اهل بیت گرامى اش(علیهم السلام)، اثرى از خویش به یادگار نگذارى، چه کار کردى و کجا دِین خود را به صاحب شرع ادا نموده اى ...؟»
معظم له در مدت عمر خویش، تنها یکبار موفق شدند که به عنوان مهمان، به زیارت عتبات عالیات عراق مشرف شوند.
فرزندان
ثمره زندگى مرحوم آیت الله ذهنى پنج پسر و دو دختر از دو همسر مى باشد که سه تن از پسران ایشان گام در راه پدر نهاده، به تحصیل علوم دینى اشتغال دارند.
رحلت
این عالم فرزانه به دلیل عارضه اى، عصر پنج شنبه 7 شهریور 1381، برابر با 20 جمادى الثانى 1423، در سن 54 سالگى، پس از یک ماه بسترى شدن در بیمارستان باهر تهران، در سالروز میلاد جدّه اش فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، و درحالى که از شنیدن نغمه هاى ولایت، قطره اشکى بر گونه اش روان بود، چشم از جهان فروبست و به دیدار اجداد طاهرینش شتافت.
پیکر پاک آن فقیه وارسته، عصر روز جمعه در کنار مرقد مطهر على ابن بابویه، پدر بزرگوار شیخ صدوق(رحمة الله علیهما) در شهر مقدس قم به خاک سپرده شد.
منبع شخصیت‌شناسی
نرم افزار ذهنی نرم‌افزار مجموعه آثار آیت الله سید محمد جواد ذهنی تهرانی
کلمات کليدي: ذهنی تهرانی
ذهنی تهرانی، محمد جواد
محمدجواد ذهنی تهرانی
زندگی نامه
شخصیت شناسی
سید محمدجواد ذهنی تهرانی
سید محمدجواد ذهنی تهرانی
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
آیت الله سید محمدجواد ذهنی تهرانی (۱۳۸۱-۱۳۲۶ ش)، عالم وارسته شیعه و از شاگردان علامه شعرانی بود. وی دارای ذوقی سرشار، قلمی توانا و خطی زیبا بود و آثار ارزشمندی در موضوعات مختلف از خود به یادگار نهاد.
Zehni.jpg
نام کامل سید محمدجواد ذهنی تهرانی
زادروز ۱۳۲۶ شمسی
زادگاه تهران
وفات ۱۳۸۱ شمسی
مدفن قم
Line.png
اساتید
علامه شعرانی، سید محمدتقی خوانساری، سید احمد خوانساری،...
شاگردان
محمدرضا کریمی، موحدی کاشانی، سید مهدی طباطبایی،...
آثار
الدرة الثمینه (شرح صمدیه)، اساس الصرف، روش تجزیه و ترکیب، گنجینه ذهنی، المباحث الفقهیه، تشریح المقاصد (شرح رسائل)،...
محتویات
۱ تحصیل و استادان
۲ تدریس و شاگردان
۳ آثار و تألیفات
۴ ویژگی‌های اخلاقی
۵ وفات
۶ پانویس
۷ منابع
تحصیل و استادان
سید محمدجواد ذهنی تهرانی متولد سال ۱۳۲۶ شمسی در تهران بود. دوره ابتدایی را در دبستان عاصمی (حوالی میدان خراسان) با نمرات عالی به پایان رساند و در دبیرستان نیز دانش آموزی ممتاز بشمار می رفت. او از نظر اخلاقی نیز نمونه و برجسته بود، به طوری که در آغاز جوانی، به دلیل علاقه‌اش به مسائل مذهبی، در مجالس و مواعظ مرحوم «حاجی شیخ مهدی معزالدوله» که در مسجد معزالدوله برگزار می شد؛ شرکت می نمود. نفس گرم آن مرد خدایی، مسیر زندگی او را تغییر داد.
سید محمدجواد پس از ترک دبیرستان، دروس حوزوی را در مدارس علمیه تهران، زیر نظر استادانی بزرگ آغاز نمود و پس از به پایان رساندن دروس سطح، در سال ۱۳۵۱ ش. وارد حوزه علمیه قم گردید.
استادان سطح در تهران:
۱- علامه ابوالحسن شعرانی؛
۲- شیخ حسین کنی؛
۳- سید محمدتقی خوانساری؛
۴- سید مهدی خلخالی؛
استادان در قم:
۱- سید احمد خوانساری؛
۲- محمدعلی اراکی؛
۳- سید محمدرضا گلپایگانی؛
۴- سید شهاب الدین مرعشی نجفی؛
۵- سید کاظم شریعتمداری؛
۶- حاج شیخ راضی تبریزی؛
۷- شیخ محمدتقی مجلسی؛
۸- سید رسول موسوی تهرانی؛ ایشان درباره شاگردش می گوید: «در مدت ۴۷ سال تدریس، شاگردی به این درجه از هوش، استعداد و تقوا نداشته‌ام».[۱]
تدریس و شاگردان
تخصص آیت الله ذهنی در تألیف و تدریس در زمینه فقه، اصول، علوم غریبه و ادبیات عرب بود. آن بزرگوار همزمان با تحصیل و تألیف، تدریس را نیز آغاز نمود و در مدت بیش از ۳۵ سال در زمینه‌های مختلف، شاگردان بسیاری تربیت نمود. طلاب علوم دینی بیش از ۱۵ سال، از درس خارج فقه و اصول ایشان استفاده نمودند. وی در برخی از فصول تحصیلی، روزانه ۱۴ درس از مقدمات تا سطوح عالیه تدریس می کرد. تعدادی از شاگردان آن بزرگوار عبارتند:
۱- محمدرضا کریمی؛
۲- موحدی کاشانی؛
۳- برادران ملکی اصفهانی، (از استادان حوزه علمیه قم)؛
۴- سید مهدی طباطبایی، (پدر سید محمدحسین طباطبایی خردسالترین حافظ قرآن)؛
۵- سید اکبر طباطبایی؛
۶- سید محمد سجادی.
آثار و تألیفات
آیت الله ذهنی تهرانی به واسطه استعداد سرشار، از ابتدای طلبگی شروع به تألیف و تقریر نمود و در طی عمر کوتاه، ولی پربرکت خود، بیش از ۱۷۰ جلد کتاب در ۴۴ عنوان از خود به یادگار نهاد. در خصوص این تألیفات ذکر چهار نکته ضروری است:
۱- هدف ایشان از تألیف و شرح کتاب های حوزوی، راهنمایی و کمک به طالبان علم بود که در مقدمه یکی از کتابهایش به این موضوع اشاره می کند: «در این کتاب سعی نمودم نکات و رموزات را به زبانی ساده و روشن بیان نمایم؛ تا تمام محصلین بتوانند از آن استفاده نموده و احیاناً اگر در نقطه و مکانی باشند که از فیض درس استاد محرومند؛ با راهنمایی این کتاب مشکلات متن، حل شده و نیازی به حضور در جلسه درس نداشته باشند».[۲]
۲- ایشان دارای ذوقی سرشار و قلمی توانا بود. مطالب را فقط یک بار می نوشت و دیگر بازنویسی و اصلاح نمی کرد. به طوری که در نوشته هایش، به ندرت خط خوردگی یا حذف و اضافه دیده می شود.
۳- ایشان خط زیبایی داشت و دو کتاب «تحفة الاحباب» و «اللباب» در یک نوبت، با دست خط ایشان، در کتابفروشی کتبی نجفی به طبع رسید.
۴- برای این که کتاب ها با قیمت ارزانتری به دست خوانندگان و مشتاقان علم برسد؛ از ناشران کتابهایش حق التألیف نمی گرفت.
آثار چاپ شده:
۱- الکلام اللطیف؛ شرح فارسی بر تصریف، ۱ جلد.
۲- الافاضه؛ شرح فارسی بر هدایه، ۱ جلد.
۳- الدرة الثمینه؛ شرح عربی بر صمدیه، ۱ جلد.
۴- کلمات العلویه؛ شرح فارسی بر صمدیه، ۱ جلد.
۵- المباحث النحویه؛ شرح فارسی بر صمدیه، ۴ جلد.
۶- الآثار الباقیه؛ شرح فارسی بر حاشیه ملاعبدالله، ۱ جلد.
۷- اساس الصرف؛ مشتمل بر امهات علم صرف به فارسی، ۱ جلد.
۸- انیس الطالبین؛ ترجمه آداب المتعلمین، ۱ جلد.
۹- روش تجزیه و ترکیب؛ ۱ جلد.
۱۰- گنجینه ذهنی؛ مشتمل بر اصطلاحات علوم، ۱ جلد.
۱۱- الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب اول مغنی؛ ۲ جلد.
۱۲- الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب رابع مغنی، ۱ جلد.
۱۳- توضیح المبانی؛ شرح فارسی بر مختصر المعانی، ۶ جلد.
۱۴- تفصیل الفصول؛ شرح فارسی بر معالم الاصول، ۶ جلد.
۱۵- بیان المراد؛ شرح فارسی بر جلد اول اصول الفقه، ۳ جلد.
۱۶- منهج الهدایه، شرح فارسی بر مبحث وقت و قبله، ۱ جلد.
۱۷- المباحث الفقهیه، شرح فارسی بر شرح لمعه، ۳۰ جلد.
۱۸- تشریح المقاصد؛ شرح فارسی بر رسائل، ۶ جلد.
۱۹- تشریح المطالب؛ شرح فارسی بر مکاسب (ناتمام)، ۸ جلد.
۲۰- تحریر الفصول؛ شرح فارسی بر کفایة الاصول، ۶ جلد.
۲۱- فصول المنطق؛ شرح فارسی بر لئالی مرحوم حاجی، ۲ جلد.
۲۲- فصول الحکمه؛ شرح فارسی بر الهیات منظومه، ۳ جلد.
۲۳- تحفة الاحباب؛ شرح فارسی بر تشریح الافلاک، ۱ جلد.
۲۴- اللباب؛ شرح فارسی بر خلاصة الحساب شیخ بهایی، ۱ جلد.
۲۵- المقامع؛ شرح فارسی بر جوامع الجامع طبرسی (ناتمام)، ۲ جلد.
۲۶- ترجمه کامل الزیارات ابن قولویه؛ ۱ جلد.
۲۷- از مدینه تا مدینه؛ دوره کامل مقتل حضرت سیدالشهداء علیه السلام، ۱ جلد.
۲۸- رساله در صلوة جمعه؛ ۱ جلد.
۲۹- تصحیح و تعلیق بر «شرح نهج البلاغه» ملا فتح الله کاشانی؛ ۲ جلد.
۳۰- تصحیح و تعلیق بر رساله حقوق علامه مجلسی، ۱ جلد.
۳۱- المباحث الاصولیه؛ یک دوره اصول فارسی، ۱ جلد.
۳۲- اسرار آفرینش؛ ترجمه علل الشرایع، ۲ جلد.
۳۳- عناوین الاحکام؛ ترجمه متن لمعه، ۴ جلد.
۳۴- تصحیح و تعلیق بر گوهر شب چراغ؛ ۱۰ جلد.
۳۵- کشکول ذهنی؛ مشتمل بر موضوعات چهارده گانه، ۱ جلد.
۳۶- حل المسائل هدایه، ۱ جلد.
آثار چاپ نشده:
۱- الفوائد النحویه فی ما یروی عن الائمة الاثنی عشریه؛ ۳ جلد.
۲- مدارک الاحکام شرح فارسی بر شرایع الاسلام؛ (ناتمام) ۱۰ جلد.
۳- حاشیه بر عروة الوثقی سید محمدکاظم یزدی؛ ۱ جلد.
۴- شرح و ترجمه کشف المراد؛ ۱ جلد.
۵- شرح و ترجمه باب حادی العشر؛ ۱ جلد.
۶- ترجمه گوهر شب چراغ؛ ۱ جلد.
۷- منطق مقدماتی؛ ۱ جلد.
ویژگی‌های اخلاقی
مرحوم سید محمدجواد ذهنی بسیار صبور، مؤدب، باوقار و شهرت‌گریز بود. خیلی کم می خوابید. ۲ تا ۳ ساعت قبل از اذان صبح بیدار و به عبادت و مطالعه مشغول بود.
مناعت‌طبع عجیبی داشت. پس از هجرت به قم، تا سالیان دراز در محله‌های مختلف اقامت گزید و با وجود داشتن اقوام ثروتمند، دست نیاز به سوی کسی دراز نکرد. سرانجام در محله قدیمی سیدان، در خانه‌ای ساکن شد که یک دانگ از آن متعلق به او بود. سال ۱۳۶۸ ش. به اصرار اهالی و معتمدان محل، امامت جماعت مسجد حبیب الله بیگ (واقع در محله سیدان) را پذیرفت و همواره در رفع مشکلات مردم، به ویژه افراد نیازمند تلاش می کرد.
آیت الله ذهنی تهرانی ارادت مخصوصی به امامان معصوم، به خصوص سید و سالار شهیدان امام حسین علیه السلام داشت و همیشه مهمترین مسأله را در این دنیا، کسب معارف اهل بیت علیهم السلام می دانست. ایشان در مصائب معصومان، با تعطیل درس و ملبس شدن به لباس عزا، با ذوق و عبارات مخصوص خود، همیشه اطرافیان را متوجه مناقب عالیه اهل بیت علیهم السلام می نمود.
مجالس روضه را به طور غیرمستقیم در مسجد حبیب الله بیگ برگزار می کرد. ایشان در مقدمه کتاب مقتل الحسین علیه السلام این گونه می نویسد: «...با خود حدیث نفس می‌نمودم که گیرم در تمام علوم و فنون اثری از خود به جای گذاشتی و از هر بوستانی گل‌هایی چیدی، اگر در زمینه مصائب خامس آل عبا و اهل بیت گرامی اش اثری از خویش به یادگار نگذاری، چه کارکردی و کجا دینِ خود را به صاحب شرع ادا نموده ای...؟».[۳]
وفات
آیت الله سید محمدجواد ذهنی تهرانی، سرانجام عصر پنج شنبه ۷ شهریور ۱۳۸۱ شمسی (برابر با ۲۰ جمادی الثانی ۱۴۲۳ ق) در سالروز میلاد جده اش حضرت فاطمه (سلام الله علیها) چشم از جهان فروبست و به دیدار اجداد طاهرینش شتافت. پیکر مطهر آن فقیه وارسته، به قم انتقال یافت و در بقعه علی بن بابویه (پدر شیخ صدوق)، به خاک سپرده شد.
پانویس
مصاحبه با استاد سید رسول موسوی تهرانی.
تشریح المقاصد، شرح فارسی بر رسائل شیخ (ناتمام)، سید جواد ذهنی تهرانی، انتشارات حاذق، انتشارات وجدانی، مقدمه کتاب.
مقتل الحسین علیه السلام از مدینه تا مدینه، سید محمدجواد ذهنی، انتشارات گنجینه ذهنی، چاپ اول، ص ۴ و ۵.
منابع
مرتضی عبدالوهابی، ستارگان حرم، جلد ۱۷، صفحه ۱۷۲-۱۸۳.