باقرخان(1277 - 1334 هـ = 1861 - 1916 م)
باقرخان(1277 - 1334 هـ = 1861 - 1916 م)
ستارخان(1283 - 1332 هـ = 1866 - 1914 م)
فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار( 1324 هـ = 1285 ش = 1906 م)
باقرخان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
باقر خان
Bagherkhan.jpg
باقر خان
زادروز ۱۲۴۰
محله خیابان تبریز،[۱] تبریز، Flag of Iran
درگذشت آبان ۱۲۹۵ (۵۵ سالگی)
قصر شیرین، Flag of Iran
آرامگاه مزارستان طوبی تبریز
ملیت Flag of Iran ایران
لقب سالار ملی
مذهب شیعه
باقرخان
باقر خان (۱۲۴۰ تبریز - ۱۲۹۵ قصر شیرین) مشهور به سالار ملّی، از مبارزان جنبش مشروطه بود.
محتویات
۱ زندگی‌نامه
۲ فرجام رهبران مشروطیت
۳ خاندان باقرخان
۴ یادبود
۵ مرگ
۶ جستارهای وابسته
۷ منابع
۸ پیوند به بیرون
زندگی‌نامه
باقر خان فرزند حاج رضا بنا بود، شغل وی بنّائی بود ولی در جریان مشروطیت به مجاهدین پیوست. ریاست مجاهدین محله خیابان تبریز را[۲] بعهده داشت. پس از به توپ بستن مجلس، به دستور انجمن ایالتی همراه با ستارخان به جنگ مسلحانه با قشون دولتی که تبریز را در محاصره داشت، پرداخت. همزمان با او، ستارخان در محله امیرخیز، محله دیگر تبریز، با دولتیان جنگ می‌کرد. در اثر همکاری او با ستّارخان کار مشروطه طلبان پیشرفت کرده و تبریز از محاصره درآمد. پس از پیروزی مجاهدین، مجلس شورای ملی باقرخان را به لقب سالار ملی ملقب ساخت، و از او تقدیر نمود.
فرجام رهبران مشروطیت
چنان‌که در تاریخ مشروطیت منعکس است، در اثر مجاهدت ستّارخان و باقرخان مشروطیّت استقرار یافت اما دیری نگذشت که تبریز به دست قشون روس افتاد. سالار ملی و سردار ملی در تبریز نمانده و به تهران حرکت کردند و استقبال کم‌نظیری از این دو مجاهد شجاع از طرف دولت مشروطه به عمل آمد.
ستارخان (راست) در کنار باقرخان (چپ).
باقرخان بر خلاف ستارخان که شیخی بود، از متشرعه بود، از علمای مخالف مشروطیت که از متشرعه بودند، جانبداری می‌کرد و به آنها احترام می‌گذاشت. او با ستارخان رقابت داشت و می‌گفت: مرد آن نیست که در امیرخیز جنگ کند. مرد منم که در ساری‌داغ با قشون دولتی جنگ کرده‌ام. (علی‌رغم این سخن، این دو بزرگوار دو بازوی قوی و شکست ناپذیر انقلاب مشروطیت بودند).[۳]
دمکراتهای آذربایجان که نهضت خود را در دنباله نهضت مشروطیت و مکمل آن، و خود را وارث سنن مجاهدین آن دوره می‌دانستند، مجسمه باقر خان را در میدان شهرداری تبریز نصب کردند. در ۲۴ آذر ماه ۱۳۲۵ پس از سقوط پیشه‌وری مردم تحت تأثیر احساسات، آن مجسمه را که اثر دمکرات‌ها بود برانداختند. از این رخداد مشخص می‌شود که نهضت پیشه‌وری تا چه اندازه به زیان مشروطیت و آزادی و مفاهیمی از این دست بوده است.[۴]
مقبره باقرخان در مزارستان طوبی تبریز
داماد باقر خان سرتیپ هاشمی یکی از فرمانده قوای دولتی و مأمور آذربایجان بود که در طی جنگی مختصر، قوای دمکرات‌ها را در قافلانکوه مغلوب کرد و در میدان جنگ به درجه سرتیپی نایل آمد.
خاندان باقرخان
از صادق خان که پسر ارشد باقرخان است، هم اکنون نتیجه‌ای بنام بامداد فرزند بابک باقی‌مانده که در تهران زندگی می‌کند[نیازمند منبع]. باقر خان چهار پسر داشت به اسامی صادق خان، حسن خان، حسین خان و (میرزا) ابراهیم خان زوج بلقیس صفوی، دختر سید مهدی صفوی که یکی از خدمتگزاران بارگاه امام حسین در کربلا بود.[۵][نیازمند منبع] تنها پسر صادق خان با نام محمد باقر هم اکنون در قید حیات است و در رامسر زندگی می‌کند و دارای دو پسر به نام‌های سهام‌الدین و بابک است. از بابک باقرخان هم اکنون پسری به نام بامداد باقرخان در قید حیات است که کوچکترین باقرخان‌ها هم بشمار می‌آید.[نیازمند منبع]از سال ۱۳۸۷ با موافقت شهردار وقت تبریز علیرضا نوین تمام سرسبزی‌ها، پوشش گیاهی و درختان تناور و تنومند باغ پر وسعت مجاور خانه بجا مانده از باقرخان واقع در محله خیابان تبریز و کوچه بالاحمام برای تغییر کاربری باغ و ساخت چندین ساختمان بلندمرتبه تجاری و مسکونی بطور پنهانی برچیده و حذف شده و هم اکنون بنای خانه بسیار قدمتدار سالارملی باقرخان پس از نابودی باغ ضلع جنوبی و نیز در اثر کمترین توجهات لازم از سوی متولیان پاسداری از آثار تاریخی شهر تبریز در آستانه ریزش قرار دارد. به رغم مخالفت اهالی محل و تعدادی از نمایندگان مردم تبریز در شورای اسلامی شهر تبریز مبنی بر هرگونه ساخت و ساز در باغ مجاور خانه باقرخان، آذرماه ۱۳۹۴ بطور شبانه و مخفیانه محیط پیرامون باغ کنار خانه باقرخان که گفته می‌شود در زمانهای گذشته متعلق به حاج رضا طوبی واقف آرامستان طوبائیه و مالک کارخانه زهتابی تبریز بوده، چندین دیوار بلند پیش ساخته بتنی چیده شده و مقادیر زیادی ادوات ساختمان سازی و تیرآهن و سیمان در محل تخلیه شد. هم اکنون در پی سهل انکاری مدیران سازمان شهرداری و نادیده شمردن تاریخی بودن بنای بزرگ منتسب به باقرخان مقرر گردیده در مساحت بزرگ تنها باغ بجا مانده در هسته مرکزی شهر تبریز و دقیقاً در کنار همسایگی دیوار به دیوار بنای در حال فرسایش باقرخان چندین ساختمان بلند مرتبه تجاری مسکونی ساخته شود.[نیازمند منبع]
یادبود
فیلم سینمایی ستارخان دربارهٔ جنبش مشروطه و به کارگردانی علی حاتمی و بازیگری عنایت بخشی در نقش باقرخان در سال ۱۳۵۱ ساخته شد.[۶]
به پاس کوشش‌های باقرخان در جنبش مشروطه، پس از انقلاب ۱۳۵۷ خیابانی در غرب تهران به نام او نامگذاری شد. همچنین تندیس‌ها و بناهای یادبود دیگری نیز در تهران و دیگر شهرهای ایران به یاد او بر پا شده است.[۷][۸]
مرگ
باقرخان در تهران منزوی می‌زیست تا قضیه مهاجرت پیش آمد. وی همراه مهاجرین حرکت نمود و شبی در نزدیکی قصر شیرین عده‌ای از کردها به او و همراهانش حمله کرده و او را بقتل رساندند. مرگ باقرخان به همراه هجده نفر از یاران و همراهانش در محرم ۱۳۳۵ قمری آبان ۱۲۹۵ خورشیدی به دست یکی از اشرار معروف کردهای قصرشیرین به نام محمد امین طالبانی به قصد تصاحب اسب و وسائل مهمانان خود، صورت گرفت.او در هنگام مرگ ۵۵ سال داشت.
جستارهای وابسته
جنبش مشروطه ایران
ستارخان
حیدرخان عمواوغلی
واقعه باغ اتابک
منابع
مشاهیر آذربایجان (جلد دوم) صمد سردارنیا، انتشارات شایسته، صفحه ۲۶
خیابان یکی از محلات قدیمی تبریز است مشتمل بر بخش‌های واقع در جنوب رودخانه آجی‌چای در شرق تا جنوب شرقی شهر.
http://www.farhangsara.com/fnamdaran_iran_baqerkhan.htm
مجتهدی، مهدی. رجال آذربایجان به کوشش غلامرضا طباطبائی مجد. چاپ اول انتشارات زرین صفحهٔ ۷۸
پدر سرهنگ سید احمد صفوی. سید قاسم صفوی. سید حسین صفوی.
«فیلم ستارخان». تارنمای بانک جامع اطلاعات سینمای ایران. بازبینی‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۲.
«پرده برداری از مجسمه باقر خان». تارنمای خبرخودرو، ۱۴ امرداد ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۲.
«باقرخان با مختصات آنتروپومتری». تارنمای همشهری آنلاین، ۱۴ امرداد ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۲.
باقرخان سالار ملی، صمد سرداری‌نیا، ۱۳۶۹.
داورپناه، پرویز، باقر خان، بازوی دیگر انقلاب مشروطه، وب‌گاه اخبار روز