بسم الله الرحمن الرحیم
السید أبوالقاسم الخوانساری-میرکبیر(1090 - 1158 هـ = 1679 - 1745 م)
السید أبوالقاسم الخوانساری-میرکبیر(1090 - 1158 هـ = 1679 - 1745 م)
سید ابوالقاسم خوانساری (میرکبیر)
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
سید ابوالقاسم جعفر موسوی خوانساری یا سید ابوالقاسم خوانساری (۱۱۵۸–۱۰۹۰ ق) معروف به میرکبیر فقیه، مجتهد، پژوهشگر و شاعر ایرانی سده دوازدهم هجری قمری و هم دوره صفویان بود.[۱][۲] او در سال ۱۰۹۰ قمری در اصفهان دیده به جهان گشود و سرسلسله خاندان خوانساری است.[۳]
محتویات
۱ تبار
۲ زندگی
۳ تحصیل
۴ شاگردان
۵ فرزندان
۶ آثار
۷ منابع
۸ پانویس
تبار
میر سید ابوالقاسم جعفر خوانساری فرزند حسین پسر قاسم پسر محب‌اﷲ از نوادگان سید صالح قصیر (امامزاده سید صالح قصیر) و او از نوادگان موسی بن جعفر است.
وی در پیشگفتار کتاب مناهج المعارف خود را ابوالقاسم بن الحسین الحسینی الموسوی معرفی نموده‌است.[۴]
نسب وی بنا به تبارنامه زیر به موسی بن جعفر می‌رسد:[۵]
«ابوالقاسم جعفر ابن حسین بن قاسم بن محبّ‌الله ابن مهدی بن زین‌العابدین بن ابراهیم بن کریم‌الدین بن رکن‌الدین بن سید زین‌الدین بن سید صالح الشهیر بالقصیر ابن سید محمد بن محمود بن سید حسین بن حسن بن احمد بن ابراهیم بن سیّد المجاهد عیسی بن حسن بن حسین بن یحیی بن ابراهیم بن حسن بن عبدالله ابن الامام الهمام مولانا موسی بن جعفر علیهماالسلام»
زندگی
او پس از تحصیل علوم زمان خودش در فتنه افغان در سال ۱۱۴۳ قمری به خوانسار روستای قودجان آمد و در آنجا زندگی کرد. از این رو نسبت خانوادگی او هم اصفهانی و هم خوانساری است، ولی افراد بعدی خاندان پس از او، تنها نام خانوادگی خوانساری داشته‌اند.
سرانجام او در سال ۱۱۵۸ قمری در سن ۶۸ سالگی در قودجان درگذشت.[۶][۷][۸]
تحصیل
میر کبیر در ابتدای جوانی در کلاسهای درس محمدباقر مجلسی حضور یافته، نزد وی و آقا جمال خوانساری شاگردی کرد. وی اغلب درس‌های خود را از داییش ملا حسین جیلانی لبنانی (درگذشته ۱۱۲۹ ق)، از عالمان دوره صفوی، فرا گرفت و به درجه اجتهاد رسید.
اجازه روایت را از از محمدباقر مجلسی، ملا حسین جیلانی لبنانی، محمدصادق بن محمد سراب تنکابی و ملا محمدطاهر بن مقصودعلی اصفهانی دریافت نمود. میرکبیر مجتهدی بود که بر علم کلام، ادبیات و ملل و نحل هم مسلط بود و با عالمان ادیان دیگر مناظره می‌کرد. او صاحب خط زیبایی بود و از کتاب‌های دیگر نسخه برداری می‌نمود.
شاگردان
از شاگردان وی می‌توان به عباس بن حسن بلاغی نجفی (درگذشته ۱۱۷۸ ق) اشاره نمود.[۹]
فرزندان
میرکبیر پنج فرزند به نامهای حسین، علی، حسن، محمد و محمدتقی داشت؛ فرزندش سید محمد در گلپایگان منشا خدمات بزرگی گردید و به اقامه نماز و بیان مسائل شرعی برای مردم آن خطه پرداخت ، فرزند آخرش سید حسین خوانساری (درگذشته ۱۱۹۱ ق) صاحب حواشی بر شرح لمعه و استاد و برادر زن میرزای قمی در خوانسار منشا اثرات زیادی شد. سید حسین خوانساری دو فرزند پسر داشت، که هر دو از عالمان روزگار شدند: سید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر)(درگذشته ۱۱۹۱ ق) و سید حسن خوانساری
سید ابوالقاسم خوانساری :
مشهور به میرصغیر پدر میرزا زین‌العابدین خوانساری(جد سادات موسوی روضاتی و موسوی کاظمینی اصفهان از جمله: سید محمد باقر خوانساری، سید محمدهاشم خوانساری، سید محمد مهدی کاظمینی خوانساری ) و پدر سید حسین خوانساری (جد سادات اسدی خوانساری از جمله :سید محمدتقی خوانساری)
سید حسن خوانساری :
پدر سید محمد مهدی خوانساری (جد سید ابوتراب خوانساری و سید احمد خوانساری)
هم چنین سید محمدباقر خوانساری (درگذشته ۱۳۱۳ ق) صاحب روضات الجنات و نوه میرصغیر، سید ابوالقاسم موسوی خوانساری (درگذشته ۱۳۸۰ قمری) معروف به ریاضی، سید محمدتقی خوانساری (درگذشته ۱۳۳۱ خورشیدی)، سید احمد خوانساری (درگذشته ۱۳۶۳ خورشیدی) معروف به آیت‌الله العظمی خوانساری و محمود محمودی خوانساری (درگذشته ۱۳۶۶ خورشیدی) از نوادگان او هستند.[۱۰]
آثار
مناهج المعارف
معروف‌ترین اثر وی کتاب «مناهج المعارف» یا «مناهج المعارف در بیان اصول دین» یا «فرهنگ عقاید شیعه» به زبان فارسی است. این کتاب با مقدمه مبسوط سید احمد روضاتی در سال ۱۳۵۱ خورشیدی به چاپ رسیده‌است.[۱۱][۱۲][۱۳]
او در ادب پارسی نیز رساله‌ها و اشعاری داشته‌است و از دیگر آثار او می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:[۱۴][۱۵][۱۶]
مناسک حج
کتابی مبسوط دربارهٔ زکات
تتمیم الافصاح فی ترتیب الایضاح: که در آن کتاب ایضاح الاشتباه علامه حلی را مرتب کرده‌است.
المصباح در باب ادعیه مجرب
رساله‌ای در باب اثبات وجود عینی نماز جمعه در زمان غیبت امام معصوم که در رد رساله استادش آقا جمال خوانساری است.
رساله‌ای در شرح خطبه فاطمه زهرا
حاشیه‌هایی بر چند کتاب فقهی از جمله الذخیرة اثر محمدباقر سبزواری
منظومه میمیه‌ای بدون الف و همزه به زبان عربی مشتمل بر حدود ۳۰۰۰ بیت که در آن آداب شرعی و بعضی احکام فقهی بیان شده‌است و حاکی از تسلط بسیار وی بر ادبیات عرب است. سید مهدی غضنفری خوانساری فرزند سید محمدتقی غضنفری آن را ترجمه نموده است[۱۷]و محمدهاشم خوانساری این منظومه را در کتاب مبانی الاصول خود آورده است.
منابع
لغت‌نامه علامه دهخدا ذیل کلمه ابوالقاسم
پانویس
روضاتی، سیداحمد (۱۳۵۱). مناهج المعارف. تهران، چاپخانه حیدری.
بزرگداشت فقیه محقق آیت‌الله العظمی میر سید ابوالقاسم جعفر خوانساری معروف به میرکبیر، سازمان تبلیغات اسلامی
علمای خوانسار، استانداری استان اصفهان
مناهج المعارف - نسخه متنی، کتابخانه دیجیتالی تبیان
وبگاه نجفی زاده در تاریخ و فلسفه علم
نام کتاب: تاریخ اسلام نویسنده: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم جلد: ۳۱ صفحه: ۷
روضاتی: دو گفتار، (قم، کتابخانه تخصصی اسلام و ایران، ۱۳۷۸هـ. ش) ص ۷–۹۶.
? Clerics in Iran & Iraq,The Akhbari-Usul Conflict Reconsideredدر (مجله Iranian Studies سال ۱۸، شماره ۳، زمستان ۱۹۸۵) ص ۳۴ – ۳.
تاریخ حدیث شیعه در سده‌های دوازدهم و سیزدهم هجری، نوشته حسین صفره، جلد ۱، صفحهٔ ۳۱۸
خاندان خوانساری، دانشنامه جهان اسلام
WorldCat library catalog
مناهج المعارف در بیان اصول دین، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
مناهج المعارف در اصول دین، بنیاد محقق طباطبایی
محمدباقر خوانساری، جلد ۲، صفحهٔ ۱۹۸
مجمع الفوائد، صفحه ۱–۴۳
آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، جلد ۶
نام کتاب: آیینه پژوهش نویسنده: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم جلد: ۹۳ صفحه: ۱۵
[نمایش]
نبو
فهرست مراجع تقلید شیعه
رده‌ها:
اهالی خوانسارخاندان خوانساریخوشنویسان اهل استان اصفهانروحانیان شیعهروحانیان شیعه اهل ایرانعالمان شیعه
خاندان خوانساری
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
خاندان خوانساری یکی از خاندان های بزرگ شیعی ایرانی است که سر سلسله ایشان سید ابوالقاسم خوانساری (میرکبیر) است.
شجره خاندانهای غضنفری خوانساری، روضاتی خوانساری، چهارسوقی خوانساری، کاظمینی خوانساری، اسدی خوانساری و فقیه موسوی گلپایگانی، از جناب «سید زین‌العابدین سلطان بن سید ابراهیم» با این شجره مشترک است.
«سید ابوالقاسم خوانساری (میرکبیر) بن سید حسین بن سید قاسم بن سید محبّ‌الله بن سید قاسم بن سید مهدی بن «سید زین‌العابدین سلطان بن سید ابراهیم» بن سید کریم الدین بن سید رکن الدین ملک بن سید زین‌الدین بن سید صالح بن سید محمد بن سید محمود بن سید حسین بن سید حسن بن سید احمد بن سید صالح بن سید ابراهیم بن سیّد المجاهد عیسی بن سید حسن بن سید یحیی بن سید ابراهیم بن سیّد حسن بن سید عبدالله العوکلانی بن الامام ابی الحسن موسی بن جعفر علیهماالسلام»
تبارنامه سید محمد علی موسوی به شکل زیر معرفی شده است:
«سیدمحمدعلی بن اسماعیل بن علی بن عباس باقر بن حسن بن علی بن حسین بن میرزاابوالقاسم بن سید جعفر خوانساری بن آیت الله سید حسین خوانساری بن سید ابوالقاسم جعفر میرکبیر بن سید حسین بن سید قاسم بن سید محبّ‌الله بن سید قاسم بن سید مهدی بن «سید زین‌العابدین سلطان بن سید ابراهیم» بن سید کریم الدین بن سید رکن الدین ملک بن سید زین‌الدین بن سید صالح بن سید محمد بن سید محمود بن سید حسین بن سید حسن بن سید احمد بن سید صالح بن سید ابراهیم بن سیّد المجاهد عیسی بن سید حسن بن سید یحیی بن سید ابراهیم بن سیّد حسن بن سید عبدالله العوکلانی بن الامام ابی الحسن موسی بن جعفر علیهماالسلام » »
محتویات
۱ علمای این خاندان
۲ تبارشناسی
۲.۱ فرزندان میرکبیر
۲.۲ فرزندان آقا حسین
۳ جستارهای وابسته
۴ منابع
۵ پانویس
علمای این خاندان
سید ابوالقاسم خوانساری (میرکبیر)
سید حسین خوانساری فرزند میرکبیر
سید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر)
سید زین‌العابدین خوانساری
سید محمد باقر خوانساری
سید محمدهاشم خوانساری
سید ابوتراب موسوی خوانساری
سید هاشم موسوی خوانساری
سید محمد مهدی موسوی خوانساری (صاحب رساله)
سید محمد مهدی کاظمینی خوانساری
سید محمد حسن خوانساری
سید محمدتقی خوانساری
سید محمدتقی غضنفری خوانساری
سید احمد خوانساری
سید محمدرضا گلپایگانی
سید حسین موسوی علوی
سید محمد مهدی غضنفری خوانساری
سید محمد علی روضاتی خوانساری
سید احمد روضاتی خوانساری
سید محمد باقر اسدی خوانساری
سید محمد هاشم غضنفری خوانساری
سید هادی غضنفری خوانساری
تبارشناسی
فرزندان میرکبیر
میرکبیر پنج فرزند به نامهای حسین (درگذشته ۱۱۹۱ ق)، علی، حسن، محمد و محمدتقی داشت.
از فرزندان حسین می‌توان به ابوالقاسم (سید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر)، درگذشته ۱۲۴۰ ق) و حسن (درگذشته ۱۲۱۰ ق) اشاره نمود.
سید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر) پسرانی به نام زین‌العابدین (درگذشته ۱۲۷۵ ق) و حسین (درگذشته؟ ق) داشت.
حسین بن ابوالقاسم جعفر پسری به نام اسدالله (درگذشته؟ ق) و اسدالله بن حسین پسری به نام محمدتقی (سید محمدتقی خوانساری، درگذشته ۱۳۷۱ ق) داشت.
زین‌العابدین بن ابوالقاسم جعفر هم پسرانی (۸ پسر) به نام محمدباقر (سید محمدباقر خوانساری، درگذشته ۱۳۱۳ ق) صاحب روضات الجنات و محمدهاشم (سید محمدهاشم خوانساری صاحب مبانی الاصول، درگذشته ۱۳۱۸ ق) داشت.
محمدباقر بن زین‌العابدین هم پسرانی (۸ پسر) به نام محمدمهدی (درگذشته ۱۳۲۴ ق)، میرزا احمد (درگذشته ۱۳۴۱ ق) و محمدمسیح روضاتی (درگذشته ۱۳۲۵ ق) داشت. محمدهاشم بن زین‌العابدین هم پسری به نام جمال‌الدین (درگذشته ۱۳۳۹ ق) داشت.
محمدمسیح روضاتی پسرانی به نام سید حسن چهارسوقی روضاتی (درگذشته ۱۳۷۷ ق) و جلال‌الدین (درگذشته ۱۳۶۰ ق) داشت. جلال الدین بن محمدمسیح پسری به نام محمدهاشم (درگذشته ۱۳۵۶ ق) و محمدهاشم بن جلال‌الدین پسری به نام محمدعلی روضاتی (درگذشته ۱۴۳۳ ق) داشت که عالم، پژوهشگر، کتاب‌شناس، تبارشناس و تراجم نگار سده ۱۵ خورشیدی بود.[۱]
محمدمهدی بن محمدباقر (صاحب روضات الجنات) پسرانی به نام محمدجعفر (درگذشته ۱۳۳۰ ق) و علی (درگذشته ۱۳۴۲ ق) داشت. علی بن محمدمهدی پسری به نام صدرالدین (درگذشته ۱۳۹۲ ق) و صدرالدین بن علی پسری به نام رضا (درگذشته ۱۴۰۶ ق) داشت و رضا بن صدرالدین پسری به نام سید احمد روضاتی (متولد ۱۳۸۶ ق و صاحب کتاب اجماعات فقها الامامیة) دارد.[۲]
حسن (درگذشته ۱۲۱۰ ق) پسر حسین نیز پسرانی به نام محمدمهدی (درگذشته ۱۲۴۶ ق) و ابوالقاسم (درگذشته ۱۲۱۲ ق) داشت که علی (درگذشته ۱۲۳۱ یا ۱۲۳۸ ق) پسر ابوالقاسم بن حسن است. از پسران محمدمهدی بن حسن می‌توان از ابوالقاسم جعفر (درگذشته؟ ق)، جمال‌الدین (درگذشته حدود ۱۳۰۰ ق) و حسن (درگذشته؟ ق) معروف به میرزابابا نام برد.
ابوالقاسم جعفر بن محمدمهدی پسرانی به نام عبدالعلی (درگذشته ۱۳۴۶ ق) معروف به ابوتراب و محمود (درگذشته؟ ق) داشت.
به نظر می‌رسد سید ابوالقاسم خوانساری (ریاضی) (درگذشته ۱۳۸۰ قمری) از نوادگان ابوتراب باشد. [نیازمند منبع]
سید هاشم موسوی خوانساری (درگذشته ۱۳۴۹ ق) فرزند سید میر محمد تنها یک فرزند پسر داشت به نام میرزا سید محمدتقی غضنفری خوانساری موسس و اقامه کننده نماز جمعه در خوانسار و سید محمد مهدی غضنفری و سید محمد هاشم غضنفری خوانساری فرزندان وی هستند.
سید هادی غضنفری خوانساری مولف کتاب مصادر الاجتهاد و مبانی الاستنباط عندالامامیه و سید محسن غضنفری خوانساری فرزندان سید محمد هاشم غضنفری خوانساری هستند.
میرزابابا پسری به نام یوسف (درگذشته ۱۳۱۲ ق) معروف به چهارسوقی و یوسف هم دو پسر به نامهای احمد (سید احمد خوانساری، درگذشته ۱۴۰۵ ق) و محمدحسن (درگذشته ۱۳۳۷ ق) داشت. احمد بن یوسف پسری به نام جعفر (سید جعفر خوانساری) داشت.
فرزندان آقا حسین
آقا حسین خوانساری (درگذشته ۱۰۹۸ ق) فرزند جمال‌الدین محمد پسر حسین است. او دو پسر به نامهای جمال‌الدین محمد (آقا جمال خوانساری، درگذشته ۱۱۲۲ ق) و رضی‌الدین (درگذشته؟ ق) معروف به آقا رضی داشت.
جستارهای وابسته
آقا حسین خوانساری
سید ابوالقاسم خوانساری (میرکبیر)
سید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر)
سید ابوالقاسم خوانساری (ریاضی)
آقا جمال خوانساری
سید محمدتقی خوانساری
سید محمدتقی غضنفری خوانساری
سید احمد خوانساری
سید محمدباقر خوانساری
سید محمدهاشم خوانساری
سید مصطفی صفایی خوانساری
محمود محمودی خوانساری
منابع
خاندان خوانساری، دانشنامه جهان اسلام
پانویس
سیری در زندگی، آثار و احوال فقیه محقق حضرت آیت‌الله حاج سید محمد علی روضاتی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی
خاندان مرحوم سید رضا روضاتی
رده‌ها:
خاندان خوانساریخاندان‌های ایرانی