بسم الله الرحمن الرحیم
شاه نعمت الله ولي(730 - 834 هـ = 1330 - 1431 م)
شاه نعمت الله ولي(730 - 834 هـ = 1330 - 1431 م)
ایل بیگ جاف-پیشگوی کرد عصر صفوی(898 - 961 هـ = 1492 - 1553 م)
نوستراداموس-پیشگوی فرانسوی(908 - 973 هـ = 1503 - 1566 م)
متن کامل پیش گویی‌های شاه نعمت الله، ولی درباره آینده ایران
شاه نعمت‌الله ولی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
سید نورالدین نعمت‌الله بن محمد بن کمال‌الدین یحیی کوه‌بنانی ماهانی کرمانی
شاه نعمت الله ولی 01.jpg
زادروز ۷۳۰. ق تا ۷۳۱. ق/ در کوهبنان
درگذشت ۸۳۲. ق تا ۸۳۴. ق/ در ماهان
نام‌های دیگر شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله
تبار ایران
تأثیرگذاران شیخ عبدالله یافعی و قاضی عضدالدین ایجی
مکتب عارف بالله و تصوف
آثار شرح لمعات و رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی
شاه نعمت‌الله ولی (نام کامل: سید نورالدین نعمت‌الله بن محمد بن کمال‌الدین یحیی کوه بنانی کرمانی) معروف به سید نورالدین شاه نعمت‌الله ولی ماهانی کرمانی[۱] (۷۳۰، ۷۳۱–۸۳۲، ۸۳۴)، صوفی بزرگ و عارفِ ایرانی بود. سلسله نعمت‌اللهی منسوب به اوست.
شاه نعمت‌الله از اقطاب و عرفای سدهٔ هشتم و نهم هجری است که طریقتی جدید در تصوف ایجاد کرد و پیروان سایر طریقت‌ها را نیز تحت تأثیر خود قرار داد. او از جمله شعرای تصوف ایران و قطب دراویش نعمت‌اللهی است. او در طریقهٔ تصوف مؤسس سلسلهٔ مشهور نعمت‌اللهی است و در راه طریقت و سیر و سلوک مقامی بلند داشته‌است.
محتویات
۱ زندگی
۱.۱ ولادت
۱.۲ ورود به تصوف
۱.۳ درگذشت
۲ اشعار
۲.۱ سایر تألیفات
۳ تأکید بر حضور در اجتماع
۴ اهتمام به کار کردن
۵ در کربلا
۶ آثار
۶.۱ تالیفات
۶.۲ فعالیت‌های عمرانی
۷ شاه ولی و کشف سیارات منظومه شمسی به ترتیب
۸ شاه ولی و حافظ
۹ پانویس
۱۰ جستارهای وابسته
۱۱ منابع
۱۲ پیوند به بیرون
زندگی
ولادت
شاه نعمت‌الله ولی در سال ۷۳۱ هجری قمری متولد شد. او فرزندِ میر عبدالله ولی از بزرگان عرب بوده‌است. نسبتِ او با نوزده نسل از طریق جعفر صادق، به محمد می‌رسد. ولادت او را برخی در شهر حلب عنوان کرده‌اند و عده‌ای از مورخین نیز وی را متولد کوهبنان در کرمان می‌دانند. از نوادگان او در حال حاضر با نام شاه نعمت‌اللهی یاد می‌شود.
امیر خلیل‌الله نوه او تولد جدِ خود را روز چهارشنبه چهاردهم ربیع‌الاول ۷۳۱ دانسته‌است و اسدالدین نصرالله تولد او را پنجشنبه بیست و دوم رجب ۷۳۰ در قصبهٔ کوهبنان کرمان ذکر کرده‌اند.[۲][۳]
بر اساسِ برخی منابعِ دیگر، سید نورالدین نعمت‌الله کرمانی مشهور به شاه نعمت‌الله ولی، در سال ۷۳۱/۱۳۳۱ از پدری سوری به نام میر عبدالله و مادری ایرانی در حلب به دنیا آمده‌است.[۴]
لازم است ذکر شود که بعضی از محققین نیز طبق نسخه قدیمی کتابخانه ملنی کاپته تاریخ تولد او را ۵۸۰ دانسته‌اند.[نیازمند منبع]
ورود به تصوف
او در سن ۵ سالگی با تصوف و عرفان آشنا شد و پدرش میر عبدالله، او را به مجالس صوفیه می‌برد. شهر حلب در آن زمان مرکز مکتب وحدت وجودی ابن عربی بود. شاه نعمت‌الله از این فرصت استفاده کرده و در حلب در خدمتِ محیی‌الدین ابن عربی قرار گرفت و از مکتب و عرفان او بهره برد. شاه نعمت‌الله برای پیشرفت در علوم و فراگیری بیشتر علوم دینی به شیراز سفر کرد. شهر شیراز در آن زمان از مراکز اصلی دروس فقه و مذاهب سنّی بود، اگر چه شاه نعمت‌الله شیعه بود و اشعار بسیاری در دیوانش بر این مطلب گواهی می‌دهد. شاه نعمت‌الله برای یافتن مرشد و مراد خود به این سو و آن سو و در خدمت شیوخ و مشایخ زیادی قدم برداشت.
شاه نعمت‌الله علوم مقدماتی را نزد شیخ رکن‌الدین شیرازی تحصیل کرده و علم بلاغت را خدمت شیخ شمس‌الدین مکی و حکمت را نزد سید جلال‌الدین خوارزمی و اصول و فقه را نزد قاضی عضدالدین ایجی آموخت و چون علوم ظاهری طبع او را قانع نمی‌کرد سال‌ها به ریاضت و تصفیه و تزکیه باطن مشغول گردید و در پی مراد به سیر و سفر پرداخت تا عاقبت به مکه مشرف شد و از دست شیخ عبدالله یافعی یکی از عرفای عصر خویش خرقه پوشید و به مراد خویش نایل آمد و دست ارادت بدو داد، چنان‌که در اشعار خود که از او یاد کرده‌است:
شیخ ما در حرم مرح قطب وقت و یگانه عالم
ز دمش مرده می‌شدی زنده نفسش همچو عیسی مریم
نعمت‌الله مرید حضرت اوست شیخ عبدالله‌است او فافهم
شاه نعمت‌الله، به سیر و سفر در ممالک مصر و حجاز و ترکستان و ایران پرداخت و به نشر عرفان و تصوف همت گمارد. او بیست و چهار ساله بود که در مکه با شیخ عفیف‌الدین یافعی دیدار کرد. شیخ یافعی از عرفای بزرگ و با عظمت آن دوران به‌شمار می‌آمد. شیخ یافعی به سلسله‌های طریقت شاذلیه و قادریه متصل می‌شد. شاه نعمت‌الله هفت سال را با شیخ عارف سپری کرد و از او علوم و دانش‌های معنوی زیادی آموخت. شاه نعمت‌الله بعد از آن به مصر رفت و در آنجا به سوی جهان فرهنگ ایرانی روی آورد. وی در بازگشت به ایران پس از ازدواج با نوهٔ دختریِ میر حسینی هروی، به‌سوی کوهبنان کرمان عزیمت کرد و در آنجا به ریاضت طویل‌المدتی پرداخت که مکان مورد نظر بنام تخت امیر معروف است. در طول این مدت، افراد بسیاری در نزد او به تحصیل علوم و معارف صوفیه پرداختند و از محضر ایشان کسب فیض نمودند.
آرامگاه شاه نعمت‌الله‌ولی در زمان قاجار در ماهان.
سلسله نعمت‌اللهی، منسوب به شاه نعمت‌الله ولی از عرفای بزرگ ایران و اسلام است.
درگذشت
وی در سال ۸۳۲ (به روایتی ۸۳۴) در ماهان کرمان درگذشت و شمس الدین ابراهیم بمی، پدر سیدطاهرالدین بمی، عارف نامیِ هم‌عصر شاه نعمت‌الله، از بم آمد و بر پیکر شاه ولی نماز خواند. مدتِ زندگانیِ شاه نعمت‌الله ولی ۱۰۴ سال ذکر شده‌است و خود او تا ۹۷ سالگیِ خود را بیان داشته‌است:
نود و هفت سال عمر خوشی بنده را داد حیّ پاینده
پیکر وی در آرامگاه شاه نعمت‌الله‌ولی در شهر ماهان به خاک سپرده شده‌است.
اشعار
شاه نعمت‌الله ولی دارای دیوانی است که مشتمل بر قصاید و غزلیات و ترجیعات و مثنویات و قطعات و دوبیتی‌ها و رباعیات است که از لحاظ ادبی متوسط به‌شمار می‌رود.[نیازمند منبع]+
دیوان شاه نعمت‌الله ولی در مجموع ۱۵۱۴۲ بیت است: ۱۱۰۶۱ بیت غزل، ۶۶۰ بیت قصیده، ۱۳۹۹ بیت مثنوی، ۴۸۹ بیت قطعه، ۲۰۷ بیتترجیع‌بند، ۴۰ بیت مستزاد، ۹۲ بیت سئوال و جواب، ۵۸۸ بیت رباعی، ۳۴۰ بیت دوبیتی و ۲۶۶ بیت مفرد با تصحیح عزیزالله علیزاده در ۱۲۱۶ صفحه در دو جلد توسط انتشارات فردوسِ تهران منتشر شده‌است.[۵] کلیات اشعار وی به کوشش دکتر جواد نوربخش در یازده نوبت در ایران منتشر گردیده‌است. در مقدمه کلیات، ۷ نسخه خطی (کتابخانه ملک - شماره ۵۲۹۸؛ کتابخانه مجلس - ش ۱۳۵۴۹؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه - ش ۵۱۰۹؛ آستان قدس رضوی -ش ۴۶۷۹؛ خانقاه نعمت‌اللهی در تهران - قرن دهم هجری؛ نسخه آقای روح↔الامینی ۱۲۶۲ ه.ق نسخه آقای ترقی ۹۹۶ ه.ق) و یک نسخه چاپ سنگی منابع تصحیح این کلیات ذکر شده‌است.[۶]
سایر تألیفات
شرح لمعات: شامل یک دیباچه و شرح ۲۷ لمعه از فخرالدین ابراهیم عراقی[۷]
رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی: مجموعه‌ای از ۹۷ رساله[۸]
تأکید بر حضور در اجتماع
از جمله توصیه‌ها و سفارش‌های شاه نعمت‌الله ولی به مریدان خود این بود که برای تصفیه دل و تزکیه نفس باید در خدمت خلق باشید و در خدمت به مردم کوتاهی نکنید و در اجتماع حاضر باشید. از همین نکته می‌توان استنتاج کرد که او مردم را از رهبانیت و گوشه‌گیری و بی‌میلی پرهیز می‌دهد و به خدمت خلق و حضور در اجتماع دعوت می‌کند و البته بیان می‌دارد که دل به دنیا و مادیات آن نبندید و خود را برای سفر آخرت آماده کنید:
ذکر حق ای یار من بسیار کن گر توانی کار کن در کارکن
اهتمام به کار کردن
عبدالرزاق کرمانی در بیان اعتقاد شاه نعمت‌الله به کشاورزی می‌نویسد: «آن حضرت میل تمام به اقسام زراعت داشتند» و خود هر از گاهی به کار زراعت می‌پرداختند. بر خلاف بسیاری از سران مذهبی دنیاگریز در فرقه‌های دیگر، شاه ولی برحضور در اجتماع مشغول شدن به کار و دوری از تنبلی تأکید داشت. البته این صرفاً یک دستور اخلاقی نبود بلکه این خود بخشی از برنامه‌های او برای پرورش معنوی مریدان خود بود.
در کربلا
یکی از مناطقی که شاه نعمت‌الله ولی برای ریاضت خویش انتخاب نموده بود کربلا است. وی گاهی اربعین‌های ریاضتی خود را در کربلا انجام می داد.
آثار
تالیفات
از آثار وی علاوه بر دیوان شعر باید به این موارد اشاره نمود: «نصیحت ملوک» و «نکات صغیر» و «شرح گلشن راز» و «معرفت نفس» و «مهدیة» و «برزخیة» و «أمانت» و «شرح فاتحة» و «شرح اخلاص» و «منهاج المسلمین» و «هدایت» و «مکاشفة» و «فیوضات» وغیرها.[۹]
فعالیت‌های عمرانی
نعمت‌الله ولی توجه خاصی به خدمات عام‌المنفعه داشت و در برخی از مناطق و شهرهای ایران مانند ماهان، کرمان، ابرقو و تفت یزد اقدامات عمرانی مانند احداث ساختمان، باغ و حفر قنات به انجام رسانید که برخی از آنها مانند عمارت شاه ولی در تفت یزد کماکان باقی است.[۱۰]
شاه ولی و کشف سیارات منظومه شمسی به ترتیب
مدارک نشان می‌دهد که در زمان شاه نعمت‌الله ولی از شاعران و منجمان ایرانی (۱۳۳۰–۱۴۳۱ میلادی) به ترتیب سیاره‌ها در منظومه شمسی آگاه بوده‌است که می‌توان به بیت زیر از اشعار شاه نعمت‌الله اشاره کرد: چون زحل پس مشتری، مریخ و آنگه آفتاب / باز زهره با عطارد ماه خوش سیما بود. در اینجا شاعر ترتیب زحل، مشتری، مریخ، زمین (سیاره آفتاب)[مشکوک – بحث]، زهره و عطارد را به درستی اشاره کرده‌است.[۱۱]
شاه ولی و حافظ
گویند روزی شاه ولی سنگ پاره یی از زمین برداشته و به درویشی داد و فرمود که این سنگ را نزد جوهری برده و بپرس که قیمت این سنگ چنداست؟ چون قیمت معلوم کنی از جوهری گرفته و آن را بازآور چون درویش آن سنگ را به نظر جوهری بُرد، جوهری پاره‌ای لعل دید که در عمرِ خود مثل آن لعل ندیده بود. قیمت آن لعل را هزار درم گفت. درویش سنگ را بازگرفته به خدمت شاه بازآورد. آن حضرت فرمود تا آن سنگِ لعل شده را صلایه نمود شربت ساخت و هر درویشی را قطره یی چشانید و فرمود:
ما خاک راه را به نظر کیمیا کنیم صد درد را به گوشهٔ چشمی دوا کنیم
درحبسِ صورتیم و چنین شاد و خرّمیم بنگر که در سراچهٔ معنی چه‌ها کنیم
رندانِ لاابالی و مستانِ سرخوشیم هشیار را به مجلسِ خود کی رها کنیم
موجِ محیط و گوهرِ دریای عزتیم ما میل دل به آب و گِل، آخر چرا کنیم
در دیده رویِ ساقی و در دست جامِ می باری بگو که گوش به عاقل چرا کنیم
ما را نَفَس چو از دمِ عشق است لاجرم بیگانه را به یک‌نفسی آشنا کنیم
از خود برآ و در صفِ اصحابِ ما خرام تا سیدانه روی دلت با خدا کنیم
این شرح کرامات و این اشعار منتشر می‌شد و حافظ نیز آن را شنید (در برخی منابع این ترتیب زمانی مورد تردید جدی قرار گرفته و شعر شاه را در پاسخ به غزل حافظ دانسته اند). حافظ که مردی دانشمند و عارفی پاک نهاد بود این غزل را ساخت و پرداخت:
آنانکه خاک را به نظر کیمیا کنند آیا بود که گوشهٔ چشمی به ما کنند؟
دردم نهفته بِه ز طبیبانِ مدّعی باشد که از خزانهٔ غیبم دوا کنند
پانویس
تصوف ایران - حضرت شاه نعمت‌الله ولی
«شاه نعمت‌الله و حافظ | روزنامه ماندگار». ۲۰۱۴-۰۵-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۲.
«شاه نعمت‌الله ولی - ویکی فقه». wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۲.
- تصوف ایران - حضرت شاه نعمت‌الله ولی
دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مصحح: عزیزالله علیزاده. تهران: فردوس
کلیات اشعار شاه نعمت‌الله ولی کرمان، به کوشش دکتر جواد نوربخش، تهران
شرح لمعات از شاه نعمت‌الله ولی کرمانی (قدس سرّه)، به کوشش دکتر جواد نوربخش، انتشارات خانقاه نعمت‌اللهی، تهران ۱۳۵۴، شماره ثبت کتابخانه ملی: ۳۳۰–۱۳۵۴/۳/۲۴- براساس مقابله ۵ نسخه خطی
رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، براساس ۱۷ نسخه خطی، به تصحیح و کوشش دکتر جواد نوربخش، انتشارات خانقاه نعمت‌اللهی، تهران - چاپ دوم در ۴ جلد، سالهای ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶، شماره‌های ثبت کتابخانه ملی: ۱۸۶۹–۱۳۵۵/۱۲/۱۶ و ۱۴۳۲–۱۳۵/۸/۲۳ و ۲۰۷۱–۱۳۵۶/۱۱/۱۵
gadir.free.fr/Ar/Edeb/kutub2/Mesahir/new/mashaher_shoaara2/436.htm
زندگی و آثار شاه نعمت‌الله ولی، ، تألیف دکتر جواد نوربخش، انتشارات یلدا قلم، چاپ سوم، تهران ۱۳۸۶ خورشیدی
«گنجور». گنجور. دریافت‌شده در ۷ ژانویهٔ ۲۰۱۱.
جستارهای وابسته
سلسله نعمت‌اللهی
آرامگاه شاه نعمت‌الله‌ولی
منابع
دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مصحح: عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس، ۱۳۹۳، وزیری، ۲ جلدی، ۱۲۱۶ صفحه. شابک دوره: ۴-۵۳۲-۳۲۰-۶۳۴-۹۷۸.
دکتوره: أسعاد، قندیل، عبدالهادی، (فنون الشعر الفارسی) چاپ دوم، بیرت: دارالأندل للنشر والتوزیع، ۱۹۸۱ میلادی.
دیوان: شاه نعمت‌الله ولی، با مقدمهٔ سعید نفیسی، مؤسسهٔ انتشارات نگاه، ۱۳۷۴ خورشیدی.
مجموعه مقالات دربارهٔ شاه سید نعمت‌الله ولی
شناخت عرفان و عارفان ایرانی، علی اصغر حلبی، انتشارات زوار، ۱۳۵۴
میراث تصوف، لئونارد لویزن، ت: مجدالدین کیوانی، نشر مرکز، چاپ اول، ۱۳۸۴
زندگی و آثار شاه نعمت‌الله، ولی کرمانی، دکتر جواد نوربخش، تهران
کلیات اشعار شاه نعمت‌الله ولی، به تصحیح دکتر جواد نوربخش، تهران
پیوند به بیرون
نشان درگاه درگاه ادبیات فارسی
نبو
سلسله نعمت‌اللهی
شاخه اصلی
شیخ عبدالله یافعی • شاه نعمت‌الله ولی • شاه خلیل‌الله • شاه حبیب‌الله • شاه کمال‌الدین • شاه حبیب‌الله ثانی • شاه شمس‌الدین ثانی • شاه کمال‌الدین ثانی • شاه شمس‌الدین ثالث • شاه علیرضا ولی دکنی(رضاعلیشاه اول) • میر عبدالحمید دکنی(معصوم‌علیشاه) • محمدعلی طبسی(نورعلیشاه اوّل) • محمدحسین اصفهانی(حسین‌علیشاه) • محمدجعفر کبودرآهنگی(مجذوبعلیشاه همدانی) • زین‌العابدین شیروانی(مستعلیشاه) • حاج زین‌العابدین شیرازی(رحمت‌علیشاه)
سلسله نعمت اللهی مونسعلیشاهی
حاج‌آقا محمد شیرازی(منورعلی‌شاه) • حاج‌آقا علی شیرازی(وفاعلی‌شاه) • سید اسماعیل اجاق(صادق‌علی‌شاه) • عبدالحسین شیرازی(مونس‌علی‌شاه) • جواد نوربخش(نورعلیشاه) • علیرضا نوربخش(رضاعلیشاه)
سلسله نعمت اللهی سلطان‌علیشاهی گنابادی
حاج محمّدکاظم اصفهانی (سعادتعلیشاه) • حاج ملا سلطان‌محمد گنابادی(سلطانعلیشاه) • حاج ملاعلی گنابادی(نورعلیشاه ثانی) • حاج شیخ محمدحسن گنابادی(صالحعلیشاه) • حاج سلطان‌حسین تابنده(رضاعلیشاه) • حاج علی تابنده(محبوب‌علیشاه) • نورعلی تابنده(مجذوبعلیشاه) • سید علیرضا جذبی طباطبایی(ثابت‌علیشاه) • محمداسماعیل صلاحی (محبوب علیشاه ثانی)
سلسله نعمت اللهی صفی‌علی‌شاهی
میرزا حسن اصفهانی (صفی‌علی‌شاه) • علی‌خان ظهیرالدوله (صفاعلی‌شاه) • محمد انتظام (بینش‌علی‌شاه) • حاجی داداش • صفاءالملک • علیرضا خسروانی • عبدالله انتظام • رضاعلیشاه
نبو
عرفان و تصوف
نبو
ادبیات فارسی
نبو
تصوف در نیشابور
صوفی‌ها (به ترتیب الفبا):
ابن منازل ابوالحسن بیهقی ابوحمزه خراسانی ابوسعد نیشابوری ابوسعید ابوالخیر ابوعثمان حیری ابوعلی دقاق احمد بن حرب حاجی بکتاش ولی حسن متکلم حمدون قصار رضی‌الدین نیشابوری سعید بن سلام مغربی عبدالرحمن سلمی عمرو بن سلم فاطمه نیشابوری عبدالکریم قشیری لطف‌الله نیشابوری ابومحمد مرتعش فریدالدین محمد عطار پسنده نیشابوری
یحیی بن معاذ
سلسله‌ها:
قصاریه بکتاشیه نعمت‌اللهی
خانقاه‌ها و آرامگاه‌ها:
خانقاه عدنی کوبان آرامگاه سعید بن سلام مغربی آرامگاه عطار نیشابوری
کتاب‌ها:
طبقات‌الصوفیه (سلمی) تذکرةالاولیاء رسالهٔ قشیریه
نبو
ادبیات فارسی
رده‌ها:
مقاله‌هایی که عبارت‌های مورد مناقشه دارند از سپتامبر ۲۰۱۷افراد صدساله اهل ایراناهالی کوهبنانپیش‌گویان و طالع‌بینانخاندان موسویدرگذشتگان ۱۴۳۱ (میلادی)زادگان ۱۳۳۰ (میلادی)شاعران ایران بزرگشاعران صوفیشاعران مرد اهل ایرانصوفیان اهل ایراننعمت‌اللهیهاشمیاناهالی استان کرمانعارفانعارفان شیعهعارفان مسلمانعارفان صوفی
شاه نعمت‌الله ولی
آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی در ماهان
زادروز ۷۳۱ق
زادگاه حلب
درگذشت ۸۳۴ق
محل زندگی کوهبنان، ماهان، کرمان
پیشه شاعر
شناخته‌شده برای بنیانگذار سلسله نعمت‌اللهی
تأثیرگذاران شیخ عبدالله یافعی
دین اسلام
آثار دیوان اشعار
فرزندان سید خلیل‌الله
شاه نعمت‌الله ولی یا شاه ولی شاعر و عارف قرن هشتم و بنیانگذار سلسله نعمت‌اللهی. وی عرفان و تصوف را نزد شیخ عبدالله یافعی فراگرفت. او در درجه اول عارفی غزل‌سرا بود که از شعر برای بیان مفاهیم عرفانی استفاده می‌کرد.
او علاوه بر تحصیل علوم مرسوم، به عبادت، ریاضت و هدایت مردم مشغول بود و طریقتی جدید در تصوف ایجاد نمود. سلسله نعمت اللهی پس از او به هند منتقل شد؛ اما با روی کار آمدن حکومت قاجار، سلسله نعمت‌اللهی به ایران بازگشت.
درباره مذهب شاه نعمت‌الله اختلاف است. عده‌ای تشیع او را قطعی می‌دانند و عده‌ای دیگر برای سنی بودن وی به شواهدی استناد کرده‌اند. مهم‌ترین اثر وی دیوان اشعاری است که مشتمل بر دوازده هزار بیت است. از او رساله و اشعاری درباره مهدی موعود به جای مانده است.
شاه نعمت‌الله به شهرهای مختلفی سفر کرد و ۲۵ سال آخر عمر خود را در ماهان از شهرهای کرمان گذراند و در همانجا از دنیا رفت.
محتویات
۱ زندگی‌نامه
۲ جایگاه در شعر و عرفان
۳ مذهب
۴ سلسله نعمت‌اللهی
۵ مهدی در کلام شاه نعمت‌الله
۵.۱ پیشگویی‌های شاه نعمت‌الله
۶ آثار
۷ مطالعه بیشتر
۸ پانویس
۹ منابع
۱۰ پیوند به بیرون
زندگی‌نامه
سید امیر نورالدین نعمت‌الله بن میرعبدالله[۱] معروف به شاه نعمت‌الله ولی در چهاردم ربیع الاول سال ۷۳۱ق[۲] در حلب[۳] و طبق قولی در کوهبنان از شهرهای کرمان[۴] به دنیا آمد. برخی محققین، او را از نوادگان امام باقر(ع) دانسته‌اند.[۵]
وی به نقاط مختلفی چون عراق، حجاز، هرات، ماوراء النهر، شیراز و کرمان مسافرت کرد.[۶] او در مسافرتی که به مکه داشت، با شیخ عبدالله یافعی آشنا شد و به مدت هفت سال مبادی تصوف و عرفان را نزد او آموخت.[۷] شاه ولی هنگام سیر و سیاحت در اطراف کرمان، گذرش به منطقه خوش آب و هوای ماهان افتاد.[۸] در آنجا قصد اقامت کرد و ۲۵ سال آخر عمر خود را در آن دیار گذراند.[۹]
نعمت الله در سال ۸۳۴ق از دنیا رفت و در ماهان به خاک سپرده شد.[۱۰] به دستور احمد بهمنی، پادشاه دکن و از مریدان وی، در سال ۸۴۰ق گنبد و بارگاهی بر مزار او ساخته شد.[۱۱]
از او یک فرزند به نام سید خلیل‌الله باقی ماند.[۱۲] پس از درگذشت نعمت‌الله بنا به وصیت او، تنها فرزندش جانشین سلسله عرفانی او شد.[۱۳]
جایگاه در شعر و عرفان
نعمت‌الله ولی عارف و شاعر قرن هشتم هجری است.[۱۴] وی در درجه اول عارفی بود که از شعر و غزل برای بیان مسائل تصوف و پرورش شاگردان استفاده می‌کرد.[۱۵] به اعتقاد ادوارد براون ایران‌شناس انگلیسی، نعمت‌الله بیشتر در تصوف و عرفان شهرت داشت تا شعر و شاعری.[۱۶] او به سبب پیروی از مکتب محی‌الدین عربی، به اصطلاحات خاص عرفان او کاملا مسلط بود و به کار بردن این اصطلاحات را در آثار خود امری عادی می‌دانست.[۱۷]
نعمت‌الله مانند دیگر شاعران قرن هشتم و نهم به غزل بیشتر توجه داشت و آن را برای بیان معانی عرفانی مناسب‌تر می‌دانست.[۱۸] سبک غزلیات شاه‌ولی منحصر به فرد بود[۱۹] اما در قصیده سرایی از سبک خاقانی تقلید می‌کرد.[۲۰]
به سبب ارتباط پادشاه دکن (بهمنشاهیان)؛ شهابالدین احمد اول با نعمت الله ولی، او نوه خود نورالله را به دکن فرستاد.[۲۱] حضور او و خانواده‌اش باعث محبوبیت نعمت‌الله و نوادگانش نزد حاکمان هندوستان، رواج سلسله نعمت‌اللهی و رونق شعر و ادب فارسی در آن دیار شد.[۲۲]
مذهب
در مذهب نعمت‌الله اختلاف است. افرادی مانند عبدالرزاق کرمانی، صنع‌الله نعمت‌اللهی و مستوفی بافقی تشیع نعمت‌الله را مسلّم می‌دانستند.[۲۳] در مقابل حمید فرزام معتقد است با اینکه او به امام علی(ع) و فرزندانش ارادت داشت؛ اما سنی مذهب بود.[۲۴] برای سنی بودن وی به موارد زیر استناد شده است:[۲۵]
شاگردی شیخ عبدالله یافعی سنی مذهب به مدت هفت سال.
سلسله مشایخ شاه ولی به تصریح خود وی به احمد غزالی و حسن بصری می‌رسد که تشیع آنها رد شده است.
نعمت‌الله در رساله نسبت خرقه، از امام علی(ع) با لقب «محیی السنة و الجماعة...» یاد کرده است.
او در رساله مراتب الآلهیه از خلفای راشدین و همچنین از ابوحنیفه، مالک بن انس، محمد بن ادریس شافعی و احمد بن حنبل با احترام یاد کرده است.
وجود اشعاری در دیوان او مانند:
ره سنّی[یادداشت ۱] گزین که مذهب ماست ورنه گُم‌گشته‌ای و در خللی
رافضی کیست؟ دشمن بوبکر خارجی کیست؟ دشمنان علی
هر که او هر چهار دارد دوست امت پاک مذهب است و ولی
دوستدار صحابه‌ام بتمام یار سنّی و خصم معتزلی[۲۶]
سلسله نعمت‌اللهی
نوشتار اصلی: سلسله نعمت‌اللهی
نعمت الله بنیانگذار سلسله نعمت‌اللهی است.[۲۷] او علاوه بر تحصیل علوم رسمی به ریاضت و عبادت[۲۸] و تعلیم و ارشاد مردم مشغول بود و در هرجا که اقامت داشت، به این امر توجه می‌نمود و طرز تفکر او موجب شد که در اندک زمانی مشهور شود و صوفیان و سالکان طریقت دور او جمع شوند.[۲۹] او در تصوف طریقتی جدید ایجاد کرد و پیروان سایر طریقت‌ها را تحت تاثیر خود قرار داد.
پس از ولی، تنها فرزندش سید خلیل‌الله راه پدر را ادامه داد.[۳۰] سید خلیل‌الله پس از مدتی اقامت در خانقاه ماهان، به دکن رفت و در همانجا درگذشت.[۳۱] اخلاف و پیروان نعمت‌الله، بعد از او به هند رفتند و سلسله نعمت‌اللهی را در آن دیار گسترش دادند.[۳۲]
از اوایل قرن سیزدهم، پس از به وجود آمدن حکومت قاجار مشایخ سلسله نعمت‌اللهی تدریجا از هندوستان به ایران رفتند و این طریقه تصوف را در ایران گسترش دادند.[۳۳] پس از آن سلسله‌های دیگری شکل گرفت که همه از پیروان طریقه نعمت‌اللهی بودند.[۳۴] معروف‌ترین این سلسله‌ها عبارتند از:
کوثریه
اخوّت (صفی علیشاهیه)
گنابادیه
شمسیه
مونس علیشاهیه[۳۵]
مهدی در کلام شاه نعمت‌الله
شاه نعمت‌الله ولی در اشعار و آثار خود به ظهور مهدی موعود و شخصیت او توجه داشت.[۳۶] او با تکیه بر روایات اهل سنت رساله‌ای با عنوان «مهدیه» درباره ظهور مهدی نوشته است.[۳۷] همچنین از قصیده‌های معروف شاه ولی، قصیده‌ای طولانی درباره علایم ظهور است[۳۸] که با این بیت شروع می‌شود:
قدرت کردگار می‌بینم حالت روزگار می‌بینم
او غیر از قصیده مزبور، در اشعار و آثار دیگر خود نیز از مهدی و نشانه‌های ظهور او یاد کرده است.[۳۹] از جمله:
هادی کز نسل او مهدی هویدا می‌شود شاید ار گویند او را اهل حق نور هدی
پیشگویی‌های شاه نعمت‌الله
ادوارد براون معتقد است که غالب ایرانی‌ها از این‌گونه اشعار که مشتمل بر غیب‌گویی و اشاره به حوادث آینده هستند، به نفع خود استفاده کرده‌اند. مثلا بابیه بر این باور بودند که سال ظهور باب در اشعار شاه ولی ذکر شده است.[۴۰]
آثار
مهم‌ترین اثر شاه نعمت‌الله دیوان اشعار اوست که مشتمل بر دوازده هزار بیت از قصیده‌ها، غزل‌ها، مثنوی‌ها و رباعیات است.[۴۱] قدیمی‌ترین نسخه خطی دیوان شاه نعمت‌الله در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.[۴۲] این کتاب بارها در تهران و کرمان چاپ شده است.[۴۳]
برخی دیگر از آثار شاه ولی عبارت است از:[۴۴]
منظومة فی تحقیق الایمان
رساله نصایح منظومه
ارواح شاه نعمت‌الله
خوابنامه
رساله شرح فصّ الاول من فصوص الحکم
رساله برزخیه
رساله مکاشفات
رساله منشآت
رساله نفسیه (معرفت نفس)
رساله مهدیه
مطالعه بیشتر
کتاب «تحقیق در احوال و نقد آثار و افکار شاه نعمت‌الله ولی» تالیف دکتر حمید فرزام، به صورت مبسوط و مفصل به شرح زندگی و آثار شاه نعمت‌الله پرداخته است. این کتاب توسط انتشارات سروش و به همت مرکز کرمان‌شناسی چاپ شده است. عمده مطالب این مقاله، از کتاب مزبور گرفته شده است.
پانویس
براون، از سعدی تا جامی، ۱۳۳۹ش، ص۶۸۳.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۰.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۲۲.
نعمت‌اللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۱.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۲۷.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۶۰-۱۰۵.
زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.
مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۳، ص۳۱.
Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts, 1966, vol. 2, p. 634-635.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۱۲۸.
نعمت‌اللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۸.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷.
مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۱، ص۴۴.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، صفحه نوزده.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۷.
براون، از سعدی تا جامی، ۱۳۳۹ش، ص۶۸۶.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۸.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۸.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۹۱.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۶۱.
طباطبا، ۱۳۵۵، ۶۵؛ فرشته، ۱۲۸۱، ۱/۳۲۹.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۲۱۰.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۵۸۷.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۵۹۸.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۵۹۱-۵۹۸.
شاه نعمت‌الله ولی، دیوان اشعار، ۱۳۳۷ق، ص۶۸۲.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، صفحه نوزده.
زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.
رک: فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۱۵۸.
مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۱، ص۴۴..
هندوشاه استرآبادی، تاریخ فرشته، ۱۲۸۱ق، ج۱، ص۳۲۹.
زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.
نعمت‌اللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۷۶-۷۷.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۲۱۸.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۲۱۹.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۵.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۴.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۲.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۳.
براون، از سعدی تا جامی، ۱۳۳۹ش، ۶۸۶-۶۸۷.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۴۶.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، مقدمه، صفحه چهل و شش.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۴۶.
فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۰-۳۵۵.
یادداشت‌ها
در نسخه‌های جدید «سنی» به «مستی» تحریف شده است. ولی در دیوان نعمت‌الله ولی چاپ سنگی کرمان، چاپ ۱۳۳۷ق، به واژه سنی آمده است. (فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمت‌الله، ۱۳۷۹ش، ص۵۹۲، پاورقی سوم.)
منابع
براون، ادوارد گرانویل، از سعدی تا جامی، ترجمه علی‌اصغر حکمت، تهران، بی‌نا، چاپ دوم، ۱۳۳۹ش.
زرین کوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران، انتشارات آریا، ۱۳۴۴ش.
شاه نعمت‌الله ولی، دیوان اشعار، به تصحیح سید ابوالقاسم وفی‌علیشاه سیرجانی، کرمان، طبع سنگی، ۱۳۳۷ق.
طباطبا، سیدعلیبنعزیزالله، برهان مآثر، به کوشش سیدهاشمی، دکن، جامعه دهلی، ۱۳۵۵ق.
فرشته، محمدقاسمبنهندوشاه، تاریخ، لکهنو، نولکشور، ۱۲۸۱ق.
فرزام، حمید، تحقیق در احوال و نقد آثار و افکار شاه نعمت‌الله ولی، تهران، انتشارات سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.
مستوفی بافقی، محمد مفید، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، تهران، کتابفروشی اسدی، ۱۳۴۰ش.
نعمت‌اللهی، معصومعلی، طرائق الحقائق، تهران، بی‌نا، ۱۳۱۹ق.
هندوشاه استر آبادی، محمد قاسم، تاریخ فرشته، هند، بی‌نا، ۱۲۸۱ق.
Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum, vol II, Oxford, 1966.
پیوند به بیرون
فرزام شخصیت ناشناخته شاه نعمت الله ولی را دانشگاهی کرد
[نهفتن]
نبو
شاعران شیعه (به تاریخ قمری)
قرن اول
طرماح بن عدی طائی • کمیت بن زید اسدی
قرن دوم
فرزدق • سید اسماعیل حمیری • سیف بن عمیره نخعی • منصور نمری • جعفر بن عفان طائی
قرن سوم
احمد بن علویه • دعبل بن علی خزاعی
قرن چهارم
ابوفراس حمدانی • سید رضی • سید مرتضی • اِبْن حَمّاد • اَبوبَکْرِ خوارَزْمی • کسایی مروزی • حسين بن احمد بن حجاج • ابوالقاسم فردوسی
قرن پنجم
ابن سنان خفاجی • اِبْنِ هِیصَم • بصروی • وزیر ذوالمعالی • باباطاهر• ناصر خسرو قبادیانی
قرن ششم
ابن شجری • اِبْنِ مُنیر • انوری ابیوردی • سید فضل‌الله راوندی• سنائی غزنوی
قرن هفتم
امامی هروی • ملا حسن کاشی • بهاءالدین اِرْبِلی
قرن هشتم
ابن نصوح • اِبْن عِمادِ خُراسانی • شاه نعمت‌الله ولی • حسن بن داوود حلی •
قرن نهم
ابن حسام قهستانی • تاج الدین خوارزمی
قرن دهم
اشرف بیابانی • اهلی شیرازی • ابن شَدقَم • حسین بن عبدالصمد حارثی • محتشم کاشانی • محمد بن محمد (ابوالخیر فارسی)
قرن یازدهم
ابن جاندار • بهاء الدین عاملی • سید ماجد بحرانی • فیض کاشانی • جعفر بن محمد خطی بحرانی • ابن مَعتوق • ملارجبعلی تبریزی • میرزا ابراهیم ادهم • صائب تبریزی • میرداماد • محمد مجذوب تبریزی
قرن دوزادهم
آفرین لاهوری • محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی • حزین لاهیجی
قرن سیزدهم
جوهری • ابن امیر حاج • ملا هادی سبزواری • مهر علی تبریزی • سید محمد مهدی بحرالعلوم • عبدالجواد جودی خراسانی • ابراهیم بن صادق عاملی • سید ابوالحسن جلوه • خَياط • سید حیدر حلی
قرن چهاردهم
سید احمد ادیب پیشاوری • سید محمدسعید حبوبی • عبدالجواد ادیب نیشابوری • عبدالحسین آیتی بافقی یزدی • حبیب خراسانی • محمدجواد بلاغی • پروین اعتصامی • سید محمدحسین شهریار • ابوالفضل تهرانی • سید اسماعیل بلخی • محمدهادی هادوی بیرجندی
قرن پانزدهم
طاهره صفارزاده • حبیب‌الله چایچیان
مرثیه‌سرایان عاشورا
آنچه را که دنبالش بودید را یافتید؟
بله
خیر
رده‌ها:
شاعران شیعه قرن ۸ (قمری)اهالی حلب