بسم الله الرحمن الرحیم
الحسن بن الصباح بن عليّ الإسماعيلي(428 - 518 هـ = 1037 - 1124 م)
الحسن بن الصباح بن عليّ الإسماعيلي(428 - 518 هـ = 1037 - 1124 م)
حسن صباح
الأعلام للزركلي (2/ 193)
ابن الصَّبَّاح الإِسْمَاعِيلي
(428 - 518 هـ = 1037 - 1124 م)
الحسن بن الصباح بن عليّ الإسماعيلي: داهية شجاع، عالم بالهندسة والحساب والنجوم.
قيل إنه يماني الأصل، من حمير. مولده في مرو. تتلمذ لأحمد بن عطاش (من أعيان الباطنية في عهد ملكشاه السلجوقي) ثم كان مقدم الإسماعيلية بأصبهان، ورحل منها، وطاف البلاد، فدخل مصر وأكرمه المستنصر الفاطمي وأعطاه مالا وأمره بأن يدعو الناس إلى إمامته.
فعاد إلى الشام والجزيرة وديار بكر والروم، ورجع إلى خراسان، ودخل كاشغر وما وراء النهر، داعيا إلى المستنصر. ثم استولى على قلعة ألموت (Alamout من نواحي قزوين) وطرد صاحبها (سنة 483 هـ وضم إليها عدة قلاع، واستقر إلى أن توفي فيها.
قال الذهبي فيه: (صاحب الدعوة النزارية، وجد أصحاب قلعة ألموت. كان من كبار الزنادقة ومن دهاة العالم) وفي تاريخ العراق: الإسماعيلية أصحاب حسن الصباح تدعى نحلتهم بالنزارية ومن بقاياهم اليوم - في عصرنا الحاضر - الأغاخانية في الهند، ومن كتبهم المعروفة (روضة التسليم) و (مطيع المؤمنين) و (الهداية الآمرية) و (حقيقة الدين) و (الفلك الدوار) أقول: يسمي الأوربيون أصحاب (الحسن) هذا (أسّاسّان) Assassins ويذكرون أنهم فرقة من الإسماعيلية برزت في الحروب الصليبية، بقيادة الحسن بن الصباح، في أواخر القرن الحادي عشر للميلاد (أواخر الخامس للهجرة) وأن كلمة (أساسان) أصلها (حشاشون) وفي كتّابهم من يطلق هذا الاسم على الإسماعيليين جميعا. وللمستشرق برغشتال كتاب Histoire des Assassins في تاريخهم (1) .
__________
(1) الكامل لابن الأثير حوادث 494 وما بعدها. وتاريخ العلويين 273 وميزان الاعتدال 1: 232 وابن الوردي 2: 13 و 32 وصبح الأعشى 1: 121 وتاريخ العراق 3 الملحق الثاني ص 6 وانظر مادة Assassins في 32 Gregoire I ولاروس ودائرة المعارف البريطانية.
کشف یک راز شنیدنی در باره فرقه اسماعیلیه الموت
کشف دو کاشی زرین‌فام در کاوش‌های اخیر نشان داد
کشف یک راز شنیدنی در باره فرقه اسماعیلیه الموت
دوشنبه ۷ آبان ۱۳۹۷ ساعت ۱۶:۱۰
کشف دو کاشی زرین‌فام در کاوش‌های باستانشناسی سال جاری نشان داد پیروان فرقه اسماعیلیه بعد از حمله مغول‌ها و تخریب این کاخ‌دژ بار دیگر به الموت بازگشته و در این محل مستقر شده‌اند.
کشف یک راز شنیدنی در باره فرقه اسماعیلیه الموت
به‌گزارش جهان نيوز به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، حمیده چوبک، سرپرست چهاردهمین فصل کاوش‌های باستانشناسی دژ الموت قزوین گفت: «اگرچه کاخ دژ الموت در سال ۶۵۴ هجری قمری با حمله مغول ها تخریب می شود و از بین می رود اما به علت اهمیت آن برای فرقه اسماعیلیه بار دیگر پیروان این فرقه به این محل بازمی گردند.»
او با اشاره به ساخت بناهای ارزشمندی با تزیینات کاشی‌کاری بعد از بازگشت دوباره پیروان اسماعیلیه به الموت گفت: «به نظر می رسد این تزیینات مربوط به آرامگاه حسن صباح بوده است و اسماعیلیان قصد داشتند آن را احیا کنند.»
این باستان شناس در ادامه به اهمیت مرقد حسن صباح برای پیروان فرقه اسماعیلیه اشاره کرد و گفت: «در متون تاریخی از آرامگاه حسن صباح و جانشینان او به عنوان زیارتگاه پیروانشان نام برده شده است. امیدواریم بتوانیم در کاوش های آتی مدارک بیشتری از محل دفن حسن صباح به دست آوریم.»
چوبک در توضیح دو کاشی کشف شده گفت: «این کاشی های زرین فام یکی از مهمترین یافته های کاوش های سال ۱۳۹۷ بودند که یکی از آن ها تاریخ ۶۷۸ هجری قمری را نشان می دهد.»
او به کشف این کاشی ها در سراچه هایی با طاق صخره ای سنگی اشاره کرد و در مورد تاریخ نوشته شده روی کاشی دوم گفت: بخشی از تاریخ نوشته شده روی این کاشی پاک شده است با این حال با توجه به قسمت باقیمانده حدس می زنیم این تاریخ ۶۸۰هجری قمری بوده است که در این صورت با کاشی نخست تطبیق خواهد داشت.
او بار دیگر تاکید کرد که این کاشی ها نشان می دهند، بعد از حمله مغول اسماعیلیه بار دیگر به این منطقه برگشته و زندگی می کردند و این کاشی ها هم یادگار همان دوره است.
او در ادامه با اشاره به شناسایی کاشی های کتیبه دار در قلعه الموت گفت: «احتمالا این کاشی ها مربوط به کتیبه های برجسته سردر بوده اند.»
*موزه و سامانه اطلاعاتی الموت
حمیده چوبک، سرپرست چهاردهمین فصل کاوش های باستانشناسی دژالموت با اشاره به این نکته که یکی از وظایف و اهداف مهم هر کاوش باستان شناسی ایجاد یک سامانه اطلاعاتی است که براساس همه موازین علمی بتواند مورد بهره برداری قرار گیرد، بر ضرورت طبقه بندی یافته ها از نظر گاهنگاری و گونه شناسی و تکنولوژی تاکید کرد.
او افزود: «سامانه اطلاعاتی با توجه به ابعاد مختلفی شکل می گیرد و سپس اطلاعات براساس اطلاعات پایه ای ضبط شده و در یک نرم افزار ساماندهی و جمع آوری خواهد شد.»
او گفت: «در الموت برای ایجاد یک سامانه اطلاعاتی نیاز به یک فضا و موزه بود تا بتوانیم در آنجا اطلاعات را گرداوری کنیم.»
چوبک افزود: «متاسفانه فضایی مناسب موزه در اختیار نداشتیم به همین دلیل از محل اعتبارات سال ۹۵ و بخشی از اعتبارات سال ۹۶ محلی را در کنار پایگاه برای نگهداری از سفال ها و ایجاد موزه آماده سازی کردیم.»
او اظهار کرد: «امیدواریم بعد از تهیه نرم افزارها بتوانیم موزه قلعه الموت را به طور رسمی افتتاح کرده و اطلاعات را به روز در اختیار همه جامعه باستان شناسی قرار دهیم.»
او در ادامه با اشاره به این که در حال حاضر ساختمان مدرسه نزدیک پایگاه به عنوان اقامتگاه استفاده می شود، پیشنهاد داد که این ساختمان که چندان هم مناسب اقامتگاه نیست تخریب شده و به جای ان یک موزه ساخته شود.
*الموت یک آزمایشگاه تحقیقاتی برای باستان شناسان
چوبک در ادامه گفت و گو با خبرنگاران اظهار کرد: «به اعتقاد من این مرکز می تواند به غیر از مرکز تحقیقاتی به یک مرکز مهم آموزشی برای گونه شناسی سفالینه های منطقه حوزه فرهنگی کاسپین و نیز دوره اسلامی تبدیل شود البته ما می توانیم از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره های اسلامی و دوره قاجار یافته های الموت را داشته باشیم.»
او همچنین پیشنهاد داد که گروه های مختلف دانشجویان رشته باستان شناسی به این محل آمده و ضمن کمک در مطالعات این یافته ها، بتوانند در این زمینه تجربه به دست اورند و در واقع الموت یک آزمایشگاه تحقیقاتی برای جامعه باستان شناسی ایران باشد.
چوبک در ادامه با اشاره به کشف بیش از ۷۲۰۰ قطعه سفال فقط در یک کارگاه کاوش، از وجود بیش از ۱۰۰هزار قطعه سفال در سامانه اطلاعاتی الموت خبر داد.
او با تاکید براین که در پایگاه الموت هیچ دور ریزی وجود ندارد و همه تکه سفال ها جمع آوری و طبقه بندی می شود، گفت: «حدود ۲۹ گونه سفال که هر گونه دارای زیرمجموعه هایی است طبقه بندی شده و مورد مطالعه قرار می گیرد.»
او اظهار کرد: «گاهی تکه هایی از یک سفال در کاوش های مختلفی به دست می آید که این تکه ها توسط مرمتگران بازسازی و مرمت می شوند.»
منبع: مهر